سلماس خاستگاه شعر نو
دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی
شهر تاریخی سلماس در طی تاریخ علیرغم ستی های بسیار نظیر جنگهای متوالی و زلزله توانسته دین خود را به بشریت ادا نماید. در بعد ادبی نیز در ضمن تربیت مشاهیر ارجمند ادبی نظیر "کشوری دیلمقانی" شاعر بزرگ عصر نهم هجری و "غنی زاده ها و نیمتاج ها " توانست در بعد ابداع سبک های ادبی نیز پیشتاز دیگر شهر ها گردد. این سبک ادبی جدید همان سبک مشهور شعر نو می باشد که طی آن شاعر از قید و بند قافیه و ردیف خلاص شده به ذکر افکار و احساسات خود می پردازد. مرحوم صمد سرداری نیا و رضا همراز دو تن از فرهیختگانی بودند که با عنایت به سروده های سعید سلماسی وی را بانی شعر نو در ایران معرفی کردند چرا که قبل از وی در این راه کسی گام نگذاشت و این افتخار نصیب شهر سلماس وآذربایجان و بانی آن سعید سلماسی گردید. با این حال کسانی در سایه اغراض جدی نسبت به فرهنگ آذربایجان تلاش نمودند نقش میرزا سعید سلماسی و دیگران را در ایجاد سبک جدید مورد تردید قرار دهند. مصاحبه شمس لنگرودی با مطبوعات ادبی از جمله این تلاشها بود.
پس از چاپ مصاحبه مجله ایران فردا با شمس لنگرودی و طرح مسائلی درباره شعر نو در شماره 26 آن مجله محقق ارجمند رضا همراز تبریزی طی مقاله ای تحت عنوان « آذربایجان زادگاه شعر نو» سعید سلماسی را نخستین سراینده شعر نو در آذربایجان و ایران معرفی می نماید . به نوشته ایشان بنا به شهادت آثار و اوراق مطبوع یکی از نخستین شاعرانی که توانست خود را از قید و بند قافیه و ردیف خلاص نماید مجاهد مشروطه زنده یاد – سعید سلماسی – است که برای نخستین بار و پس از چاپ این مقاله « کیومرث کرم یافتی» طی مقاله ای کرمانشاه را زادگاه شعر نو دانسته و طی مقاله ای تحت عنوان «زادگاه شعر نو آذربایجان یا کرمانشاه» منکر اشعار نو سعید سلماسی شد که محققین ارجمند صمد سرداری نیا و رضا همرازی تبریزی در مقام پاسخ گویی ایستادند که اولین مقاله در ندای آذرابادگان ، سه شنبه 24 اذر 1377 توسط صمد سرداری نیا چاپ شد ولی جوابیه رضا همرازی تبریزی در مجله ایران فردا چاپ نشد. صمد سرداری نیا در مقابل سخنان سخیف «کیومرث کرم یافتی» با کمال صراحت نوشت : « نویسنده محترم که از هر گونه تعصب قومی به دور هستند این اظهارات نظرشان را باید حمل بر بی اطلاعی و عدم شناخت ایشان از سعید سلماسی دانست . هر چند که زندگینامه او در کتاب «مشاهیر آذربایجان» به قلم راقم این سطور خوانده اید . رضا همراز تبریزی نیز در مقاله ای تحت عنوان « سعید سلماسی ، مجاهدی شاعر وشاعری مجاهد» چاپ در روزنامه مهد آزادی تبریز پس از بیان بیوگرافی سعید می نویسد :
« مجاهد وشاعر مورد بحث ما با سن کم خود لختی رابه آرامش ندید و سراسر عمر پر از حادثه خود را برای آزادی ، عدالت ، عمران و ... سپری کرد . گروهی سعید را به حق واعظ گمنام مشروطه خواندند که با نطق های به جای مانده از این دلاور به انها حق می دهیم . زیرا وی در نطق هایی که در مجالس وعظ و اجتماعات می کرد همگان را تشویق به مبارزه با استبداد می کرد ... »[1]
رضا همراز تبریزی میرزا سعید سلماسی را از جمله موجدین مکتب تجدد می خواند و می نویسد : « از دیگر اشعار سعید که درتملک می با شد توان گفت که وی اولین شاعر نوگرای ایرانی می باشد که بارقه های تجدد در آن به خوبی هویدا است . او تجدد ادبی را پی ریزی کرد و بعد از خودش شعرایی چون میرزا جعفر خامنه ای ، میرزا تقی خان رفعت و ... در بارور شدن آن کوششها نمودند تا اینکه توانستند مکتبی با نام مکتب « مکتب تجدد در آذربایجان» بنیان نهند .»
منابع
ملک زاده دیلمقانی، توحید، تاریخ ده هزار ساله سلماس و غرب آذربایجان، تبریز 1384
سرداری نیا، صمد ، مشاهیر آذربایجان، تبریز 1382
مهرزاد صدقیانی، محمد رضا، مشاهیر سلماس، سلماس 1386
مجله ایران فردا