دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی

وب سایت رسمی

دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی

وب سایت رسمی

طبقه بندی موضوعی
بایگانی

۹۳ مطلب در بهمن ۱۳۹۴ ثبت شده است

آذربایجانین با تی بولگه لرینده فولکلور پوتانسیل‌لری و اونون تدقیق و نشرینده پروبلئم‌لر

دوکتور توحید ملک زاده دیلمقانی[1]

آذربایجان اراضی سینی تشکیل ائدن منطقه‌لر ان قدیمزامانلاردان بو گونه قدر تورکلرین یوردو اولموشدور . اسکی آذربایجان خالقلاریندان آس ، آراتتا ، ماننا ، اورارتو ،کیمئر و ساییر پورتو - تورکلر یاشادیقلاری آذربایجان اراضیسینده توپونیم و ائتنونیم واسطیه‌سیله ایزلرینی بوراخمیشلار . یالنیز بو اؤز‌ل آدلار دئییل ، اسکی تورکخالقالارین ایزلرینی ، اسکی تورکلرین اینانج طرزی  (توتئمیزم و شامانیزم ) یا دا اسکی حیات طرزی موتیولرینی شیفاهی ادبیات‌دا  دا گؤرمک مومکوندور . ایسلامیت   ده ن سونرا اوغوز وسونرالارقیپچاق تورکلرین اذبایجانا قالابالیق گلیشلری خالقیمیزین اسکی تورکلردن میراث قالمیش معنوی حیاتی داها دا زنگین‌لشدی . بئله لیکله آذربایجان تورپاقلاریندا ساکین اولان تورک کؤچری خالقلاری قدیم آذربایجان دا یاشایان تورکلرله قاووشوب یئنی آذربایجان تورکو و میلّی   ادبیات ، موسیقی  و فولکلوروموزوتشکیل ائتدیلر .

1-  آذربایجانین غرب منطقه‌لرینده فولکلور پوتانسیئل‌لری :

 

آذربایجان دا یاشایان تورکلر دئدیگیمیز کیمی پروتو تورکلره قاریشمیش  اوغوز وقیپچاق تورکلری ایدیلر . افشارلار ، بایاتلار ، بئگدیلی لر، قاراپاپاقلار ،آق‌قویونلو و قارا قویونلولار  تورک دؤولتلرینین قورولماسیندا چوخ تاثیرلی و اؤنملی روللاری اولموشدور. حتا چوخو میثال اولاراق افشارلار کیمی دؤولت قوروجولاردان اولموشلار . بعضی لری ایسه بایاندیر و چپنی‌لرکیمی آذربایجان و آنادولونون اورتاق حاکمیت آلتیندا یاشامالارینی باشارمیشلار .بیز بو مقاله‌ده یالنیز آذربایجانین جنوبوندا و اونون غرب بؤلگه لرینده تاریخ بویو یاشایان اوغوز تورکلری بویلاریندان دانیشیب ، بو طایفالارین موعاصیر آذربایجان فولکلوروندا نه قدر مهم روللاری اولدوقلاریندان دانیشاجاغیق .آذربایجان غرب بؤلگه‌لری ایران ایچینده غربی آذربایجان ایالتی اولاراق تانینیر . مرکزی ایسه تورک یوردو اولان افشارلارین یاشادیغی مرکز، »اورمیه« شهری دیر .بو بؤلگه‌نین ان شیمالی منطقه‌سی اسکی تاریخیمیزده ایروان و ناخجیوان شهرلری ایله بیرلیکده چوخور سد منطقه سینی تشکیل ائدردیلر . »ماکو« شهری بایات تورکلری‌نین مرکزی دیر. بو شهر شیرین لهجه ایله دانیشان ماکولولار زنگین فولکلورا مالیک دیر لر . ماکو شهرینین ایکی یوزمین نفرلیک نفوسونون چوخو بایاتلارا منسوب دور .ماکو شهرینه باغلی شهرین جنوب منطقه‌لرینی تشکیل ائدن بؤلگه‌ده بو گونه قدر قدیم آذربایجان حروفی لیک مفکوره‌سینی ساخلایان قارا قویونلو تورکلری یاشاییر .آذربایجان شیفاهی ادبیاتینا  خصوصیله عاشیق صنعتی نین ساخلانیب انکیشافیندا قارا قویونلو تورکلرینین چوخ اؤنملی روللاری اولموشدور . اونلار هئترودوکس ایسلاما اینانیر واهل حق دن دیرلر . خالقی‌میز اونلارا علی آللاهی یا گوران دئییرلر . بو منطقه‌ده یاشان خالقیمیز آراسیندا قدیم آذربایجانین صوفی - تکّه عاشیق گله‌نکلری دوام ائتمکده دیر. شیمال دان جنوبا گلیرکن ایکینجی شهر تاریخ بوْیو شؤهرتی اولان »خوْی« شهری دیر . خوی‌دا ، موختلیف تورک بویلاریندان علاوه آذربایجان دا آدلاری آز گؤرونن ییوا (ایوا ) تورکلری یاشاماقدادیرلار . ائو اوغلو توپونیمی بونا شاهید دیر. اونلاردا زنگین فولکورامالیک خالقلاریمیزدان دیرلار .»سالماس« شهری شیمال دان جنوبا گلیرکن اوچونجو شهردیر .سالماسین شیمال - غربین ده یاشایان کوره سونلی          ( گیره سونلی ) تورکلری دَگرلی فولکورا  صاحیب اینسانلاردیرلار .باشقا یئرده تایلاری آز گؤرونن بو خالق » چپنی « ائلینه منصوب و شافعی اینانج لی تورکلردن دیرلر. سالماس ، خوی واورمیه ده نفوسلاری تخیمناً 150 ـ مین نفر اولار . اونلارین دانیشیق شیوه سی آذربایجان و آنادولو تورکلرینین کؤرپوسو ساییلیر .سالماس دا یاشایان بیر آیری تورک طایفاسی دا »لک‌لر« دیر. شاه عابباس زامانین‌دا سالماسا کؤچدورولن بو طایفا ،سالماسین دوققوز پارا کندینده یاشاییر و فولکلورباخیمیندان دگرلی قایناق ساییلیر . لک لرین چوخ آز قیسمیده آذربایجانین باشقا شهرلرینده یاشاییر .

غربی آذربایجان ایالتی‌نین مرکزی »اورمیه« شهرینه گلیرکن قوجامان افشار ائلینی گؤروروک . منطقه‌نی قوروماق اوچون شاه عابباس زامانین‌دا بورایا کؤچدورولن افشارلار درین و زنگین فولکلور و تایی آز گؤرونن عاشیق صنعتینه مالیک اولان خالقیمیزدان‌دیرلار . یوزلرعاشیقیمیز تاریخ بوْیو بؤلگه‌ده عاشیق صنعتینی قوْرویوب اینکیشافیندا ایشتیراک ائتمیشلر .تبریز - قاراداغ عاشیق صنعتین‌دن فرقلی اولاراق ، اورمیه عاشیق صنعتی یالنیز اورتا آسیادا گؤرونن ، تک سازلا ایفااولونور . بورادا بالاباندان خبر یوخ . افشارلار هم شهرده هم ده کندلرده یاشاماقدادیرلار . اورمیه و سالماس و سایین قالادا نفوسلاری دؤرد یوزمین نفر اوْلار .

اورمیه شهری نین جنوبوندا  مؤحتشم »قاراپاپاق« یوردو ،»سولدوز« شهری هرتورلوتضییق لره قارشی تورکلوگون ائله جه ده آتا - بابامیزدان میراث قالان فولکلوروموزو قوْرویوب ساخلاماقدادیرلار . 1800ـ جو ایللرده قاجار ـ روس ساواشلاری سیراسیندا آرازین شیمالیندان جنوبا کؤچن بوخالقیمیزین بیر قیسمی هله ده ایندیکی گورجستانا باغلی بورچالی دا ، بیر قیسمی دا تورکیه‌ده قارص دا یاشاماقدادیلار و سولدوز ، سالماس و اورمیه ده نفوسلاری تخمیناً 150ـ مین نفردیر.

2- ایران دا فولکلور توپلاماق و تدفیق مرکز‌لری :‌

بیلیندیگی کیمی ممالک محروسه ایران 1925 ـ جی ایلدن بری آذربایجان تورکلری حاکمیتین دن چیخمیش و چوخ میلت لی شکلی‌ندن تک میلت لی ( فارس - آریا ) مملکته چئوریلدی . بو دؤنوشون سببلری و گئدن آشامالاری آچیقلاماغینا بو یازی دا یئر یوخ آمما بو دؤنوشون فارس اولمایان خالقلاری خصوصیله آذربایجان تورکلرینه جیدی ضربه ووردوغونو قئید ائتمکده فایدا وار .پهلوی شاهلیق باشلایینجا مملکتین بوتون ایمکانلاری فارس کولتورونه وئریلدی و آذربایجان مدنیتی         دوُردورولدو .آذربایجان جمهوریتینده مدنیتیمیز اینکیشاف ائتدیگی زامان ،ایراندا شاهین باسقی و تضییقی ایله آذربایجان مدنیتی گئری گتمه‌گه محکوم اولدو . شاه زامانی خالقیمیز یالنیز بویوک شهرلرده ا فولکلورلا هوبی اولاراق  ماراقلانابیلیردی . آذربایجانین باشقا  شهرلری فولکلوروموزونتوپلانماسیندا چوخ بؤیوک رول اوینامیشلار . تاسف لر اولسونکی او زامانلار رادیولار فولکلورون نشرینده کیتاب یایماغا  گئچه بیلمه میشلر . آذربایجان تورکجه سینده کیتاب و مقاله اولاراق یالنیز دوکتور مجتهدی ، دوکتور جاویدین و دوکتورفرزانه‌نین کیتابلارینی گؤره بیلیریک . فارسجا اولاراق دا بهرنگی و تهران رادیو‌سوندا چالیشان انجوی شیرازی نین کیتابلارینی گؤرمک مومکوندور . قالان ایسه کور اوغلو ،اصلی کرم و بو کیمی خالق ناغیللا ریمیزین عاشیقلار دیلیندن آلینما هیئچ رئداکته اولمایان شکیل ده باسیلمیش کیتابلاریدی .

1979 ایسلام اینقیلابیندان سونرا تورکجه و آذربایجان مدنیتینه اویقولانما یاساق  قالدیریلسا دا یئنه اسکی دؤولت پولیتیکاسی کیمی دؤولتین کولتور پروگراملارینا آذربایجان دیل ،ادبیات و فولکلورو نا هئچ یئر وئریلمه‌دی .موعاصیر ایران دا فولکلور توپلاما و تدقیقی اوچون هئچ بیر ایداره و یا انستیتو یوخدور . . آذربایجان فولکلورو ساحه سینده ده بو گونه قدر جدی بیر ایش گؤرولمه میشدیر .

3- آذربایجان دا فولکلورون بو گون‌کو وضعیتی:

90 ـ جی ایللردن اعتباراً آذربایجان تاریخینده یئنی صحیفه‌لر آچیلدی . او گونلردن بری اونیورسیته طلبه لری باشدااولماقلا ضیالی‌لاریمیز و مدنیتیمیزین قایغی‌کش اینسانلاریبو ایش ده چوخ موفقیت‌لره  نائیل اولدولار . شوعورلوخالقیمیز تاریخیمیز ، فولکلوروموز و خولاصه مدنیتمیزین هر قولوندا نه قدر جیدی باشاریلار الده ائتسه‌لرده علمی مئتودلار و تئکنیک مسئله لرله تانیش اولان اینسانیمیز وتدقیقیمیز چوخ آزدیر . ایران اونیورسیته‌لاریندا آذربایجانلیطلبه‌لر اوچون آچیلان آذربایجان تورکجه‌سی ، درسی کیفایتقدریله پروبلئمیمیزی حل ائده بیلمه‌دی .سوْن زامانلار اورمیه و تبریز اونیورسیته‌لاریندا رسما ًآذربایجان تورکجه‌سی کورسوسو آچیلاماسی یاخین گله‌جکده علمی کادرویا صاحیب اولمامیز دئمکدیر . بو ایسه بلکه‌آذربایجان مدنیتی تدقیقینده اولان علمی پروبلئم لریمیزی چؤزه  بیلسین .

4- سالماس منطقه‌سینده توپلادیغمیز فولکلورا گؤره :‌

سالماس منطقه سیندن توپلادیغیمیز آلتی کاسئت ، خالق ناغیللاریمیز ، بایاتیلار ، سایا شعرلرینی ائحتیوا ائتمکده دیر . بو ناغیللارین باشیندا ناغیلی سؤیله‌ین ایلک باشدا اؤز آدی ، فامیلی ، آتا آدی ، نئچه یاشدا اولدوغو وکیمدن ناغیلی اؤیرندیگینی دئدیکدن سونرا ناغیلینی دئمه‌گه باشلاییر . ناغیللارین هر زامانکی ایلک جومله‌سی ، »بیرگون واریدی بیر گون یوخ ایدی . آللاه دان ( یا خودتانری‌دان ) غیر از هئچ کیم یوخ ایدی« ، کیمی جومله‌لرله باشلاییر . ییغدیغیمیز بعضی ناغیللارین آدلاری بئله دیر : یاخشی‌لیق ائیله آت دریایا بالیق دا بیلمه‌سه خالیق بیلر ، عزرائیلین ناغیلی ، ایکی قارداش، قبریستانلیق ، بیر سؤز دئیبلر ایکی یوخ ،گئچی نین ناغیلی ، شاه اسماعیل ناغیلی ، شاه عابباس ناغیلی ، زومروت قوشو ، فاطما خانیم ،اوره‌ک یاراسی وساییره.

 

5- سالماس دا فولکلور توپلامادا قارشیلاشدیغیمیز بعضیپروبلئم لر :

بیز  اساس اولاراق فولکلور توپلامانی آذربایجانین غرب ویلایتلریندن ساییلان سالماس شهرینده باشلادیق. آلتی کاسئته ییغدیغیمیز ناغیللار توپلوسو سالماس شیوه‌سیله آذربایجان ناغیللاری ، بایاتیلاری و خالق ماهنی لارینی ائحتیوا  ائدیر . بو کاسئتلر یالنیز آذربایجان فولکلورو اوچون مهم دئییل . آذربایجان تورکجه‌سینده سالماس آغیزینین تدقیقی اوچون ده چوخ فایدالی اولاجاق . بوگون بوکاسئتلرین سالماس آغیزینی تدقیق اوچون تورکیه‌ده عالی مکتب‌لر و دوچئنتلیک تئزی اولماسینا پلانلار وار .

اساس اعتباریله سالماس دا فولکلور توپلامادا بیز ایکی مهم پروبلئم له قارشی قارشی‌یا گلدیک :

1- فولکلور سؤیله ین اینسانلا تانیش اولماماق

2- کاسئت و میکروفون‌دان مئیدانا گلن پروبلئم لر

سوسیال وضعیت باخیمیندان موسلمان اؤلکه‌لر عمومیتله  باغلی اؤلکه‌لردیر . آذربایجان کندلری ده بو وضعیت‌دن مستثنی دئییلدیرلر . کیشی ، قادین موناسیبتلری نورمال بیرسوییه‌یه چاتمامیش . سوسیال علملرینده تدقیق اوچون مئیدان اولمادیغینا گؤره خالقیمیز بو کیمی آراشدیرمالارا عادت ائتمه‌میشدیلر . بیزیم فولکلوروموزون اصیل قایناقلاری قادینلار اولدوغوندان یوخاریدا کی مسئله نی گؤزه آلاراق یاشلی  قادینلارین یاخین قوْهوملارینا موراجیعت ائده‌رک اونلاردان یاردیم ایسته‌دیک .هئچ بیر بیگانه اولمایان یئرده بو کاسئتلر یازیلدی ، عائله محیطینده قدیم ائشیتدیگیمیز ننه‌لریمیزین ناغیللاری کیمی ، بیزجه بوشیوه‌ فولکلور توپلامادا داها ساغلام بیر شیوه دیر .فولکلور توپلامادا باشقا بیر پروبلئم ایسه کاسئت ومیکروفون اولان یئرلردیر. بئلنچی محیط‌لرده کیشی یاخود قادین اؤزونو تضییق آلتیندا حیس ائده‌رک ، ایراندا »عیبارتی « سؤزویله مشهور اولان اصطلاح دا دانیشیق طرزینه گئچیر .ایجازه وئرین» عیبارتی « سؤزونو آچیقلاییم . بو ایصطیلاح پیسیکولوژیک تضییق آلتیندا خالقیمیزین آذربایجان تورکجه‌سینی فارس دیلی و گرامئری چرچیوه سینده ایفاده ائتمک دئمک دیر . بو طرز دانیشیق دا عموماً آذربایجان تورکجه‌سی گرامئری پوزولور و مکتب‌لرده تحصیل آلینمیش فارسجا گرامئر و ترکیب لری یئرینه اوْتورور . بوگون بودانیشیق طرزینه آذربایجانین تامام رادیو – تلویزیونوندا راست گلمک مومکوندور . ضیالی لاریمیز رسمی یئرلرده گؤرونن بو طرز دانیشیغا هَجو اولاراق فارکی ( فارسی + تورکی ) دئییرلر .بیز بو سورونو دا یوخاریدا دئدیگیمیز یؤنتئمی ایجرا ائتدیکدن سونرا حل ائده‌بیلدیک و نهایتاً داها ساغلام کاسئتلر الد ه ائتدیک .

 

 

قایناقلار :

1- زهتابی - ایران تورکلری‌نین اسکی تاریخی . تبریز 1999

2- رئیس نیا - آذربایجان درسیر تاریخ ایران . تبریز 1989

3- ملک زاده دیلمقانی – سلماسین اون مین ایللیک  تاریخی - سلماس 1999

4- نیایش - آلتایلاردان سهندیمیزه - تهران 2003

 

 

 

 


[1]  آراشدیرماجی یازار tohidmelikzade@yahoo.com

۱۹ بهمن ۹۴ ، ۲۲:۱۷
توحید ملک زاده دیلمقانی

مدل سازی وارون ذخایر با استفاده از داده های مغناطیسی و گرانی بوسیله نرم افزار Geomodel

توحید ملک زاده دیلمقانی*1، یاسر گلستان2

1)دانشگاه آزاد اسلامی واحداهر، گروه فیزیک(*عهده دار مکاتبات) t-malekzadeh@iau-ahar.ac.ir

2) دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه،گروه زمین شناسی   geoland4@gmail.com

چکیده

داده های بدست آمده از انواع مختلف اندازه گیری ها مانند داه های ژئوفیزیکی برای قابل استفاده بودن و قابل فهم بودن می باید در قالب یک مدل فرضی از شرایط تحت الارضی نمایش داده شوند.روش مدل سازی وارون یکی از این روشها است.اساس این روش تعیین ساختمان درونی زمین بر اساس داده های اندازه گیری شده است.برای مدل سازی اجسام و ذخایر زیر زمینی ما از داده های ژئوفیزیکی گراویته و مغناطیسی استفاده می کنیم که توسط نرم افزار  Geomodelاین مدل سازی انجام می یابد.

 استفاده از نرم افزار هایی همچون Geomodelبرای مدل سازی و تلفیق آن با سایر داده های زمین شناسی و الگو های پیدایش و ژنز ذخایر معدنی می تواند کمک شایانی در محاسبات مربوط به کمیت و کیفیت ذخایر معدنی باشد.

کلمات کلیدی: روش گراویمتری، مغناطیس سنجی،ژئوفیزیک، Geomodel ، اکتشافات ذخایر، مدل سازی وارون

Deposits Inverse modeling form  garvimatry and magnetometry data with Geomodel Softwear

Tohid Malekzadeh Dilmaghani1 , Yaser Golestan2

1)Islamic Azad university ahar , Physics Branch

2) Islamic Azad university Urmiye , Geology Branch

Abstract

Data obtained from different types of measurement such as geophysical data ,befor understanding and Usage should be get in terms of a theoretical model of underground and be displayed.one  of this  methods is inverse modeling. Base of this method is using measured data for determining the Earth's internal structure. For modeling objects and  reserves we use Gravity and magnetic geophysical  data  that used by Geomodel software.

Using such softwars (Geomodel) for modeling and Combine it with other geological data and models such creation genesis of mineral deposits can help in the calculation of the quantity and quality of mineral deposits.

key words: garvimatry, magnetometry, geophysic, Geomodel, Deposits Exploration, Inverse  models

1-مقدمه

امروزه اکتشافات زیر زمینی منابع و معادن وارد عصر جدیدی گردید است.روش های قدیمی جای خود را به ابزار آلات و روشهای مدرن و پیشرفته نظیر مطالعات ژئوفیزیکی داده است ، از سوی دیگر جمع بندی نگهداری وتحلیل داده های بدست آمده تنها توسط نرم افزارهای کامپیوتری پیشرفته ممکن می باشد.کامپیوتر ها به علت داشتن توانایی پردازش بالا بهترین وسیله برای مدل سازی های مختلف می باشند، روشهای مختلف مدل سازی و تحلیل، کاربردهای وسیعی در پروژه های مهندسی امروز دارند در این مقاله به معرفی مدل سازی وارون (Inverse models) خواهیم پرداخت.

 از میان  روشهای ژئوفیزیکی روش های گرانی سنجی و مغناطیسی از پرکاربرد ترین روشهای ژئوفیزیکی در اکتشافات ذخایر فلزی ،هیدرو کربن هاو مطالعات زمین شناسی هستند. در این دو روش با استفاده از دستگاهای مغناطیس سنج و گرانی سنجی به بررسی آنومالی های ناحیه ای پرداخته می شود. در قدم اول داده های گرانی و مغناطیسی زمین در پیمایش پروفیل هایی که از قبل انتخاب شده  و جمع آوری می گردد. در قدم بعدی داده های جمع آوری شده از طریق نرم افزار مدلسازی شده و جنس احتمالی، ابعاد و عمق ، ذخیره معدنی  و غیره ارزیابی می گردد.

هر دو روش گرانی و مغناطیس سنجی از چندین جهت مشابهند و بطوریکه کوشش بر این است که اختلافهای اندک در میدان نیروی بسیار بزرگ اندازه گیری شود ولی در عین حال تغییرات چگالی در مقایسه با تغییرات خودپذیری مغناطیسی نسبتا کوچک و یکنواخت است. بی هنجاری گرانی از بی هنجاری های مغناطیسی کوچکتر و خیلی هموارتر است (گارلند-1369). دستگاههایی که برای سنجش گرانی بکار برده می شود به سبب ماهیت عمل حساستر  از دستگاههای مغناطیس می باشند. در روش مغناطیس سنجی دقت اندازه گیری میدان بسیار زیاد می باشد حال اینکه در اندازه گیری های گرانی سنجی دقت زیاد نمی باشد.  علاوه بر این، دستگاههای گرانی سنجی گرانی گرانتر و عملیات صحرایی آن پرخرجتر و نیازمند افراد ماهرتری می باشد. در مرحله آنالیز داده ها تفسیر دقیق داده ای مغناطیسی مشکلتر از تفسیر داده های گرانی سنجی است چرا که نقشه های مغناطیس عموما پیچیده تر و تغییرات میدان نابسامانتر و محلی تر از نقشه های گرانی سنجی است. با اینحال در بررسی های ماکرو مقیاس  هنوز هم روش مغناطیس سنجی به مراتب  کاراترین روشهای ژئوفیزیکی می باشد. یک برنامه ژئوفیزیکی بدون کاربرد روش گرانی سنجی - مغناطیس سنجی در آن حداقل در مرحله شناسایی به سختی قابل تصور می باشد. (تلفورد-1375)

2-بیان مسئله

اگر ساختمان درونی و خواص فیزیکی زمین در یک منطقه کاملا شناخته شده باشد داده های قبل  از هر اندازه گیری را میتوان دقیقا محاسبه نمود(مدلسازی).برای مثال مدت زمان رفت و برگشت امواج لرزه ای را که از چند لایه با مشخصات فیزیکی معلومی بازتاب شده اند و یا میدانهای ثقلی و مغناطیسی را در هر نقطه از سطح یا نزدیکی سطح زمین محاسبه کرد.در ژئوفیزیک اکتشافی صورت مسئله دقیقا بر عکس است،یعنی هدف تفسیر و تعیین ساختمان درونی زمین بر اساس داده های اندازه گیری شده است.مسئله نوع اول را مدل پیشرو (Direct)و مسئله نوع دوم را مدل وارون(Inverse) یا پسرو می گویند. (نیکروز1390)

تحت عنوان وارونه کردن داده ها برگرداندن داده های اندازه گیری در چهار چوب مدل های ساختاری معین استنباط میشود به صورتی که یک تصویر از ساختار زیرزمینی فیزیکی منطقه اندازه گیری شده بدست می آید.مدلهای ساختاری به نوبه خود دارای پارامترهای فیزیکی هستند که توانایی بوجود آوردن میدانهای در ردیف آن چیزی که اندازه گیری میشود میباشند.هر روش وارونگی بر اساس تئوری میدان فیزیکی بنا شده که این تئوری در اصل دارای جوابهای ریاضی متعددی است، به عبارت دیگر تعداد کثیری توزیع چشمه قادرند میدانهای مشابهی بر روی سطح زمین بوجود آورند در حالیکه هدف از وارونگی تنها بدست اوردن یک جواب قطعی است.

3-داده ها و روش کار

3-1 برداشت داده ها وتصحیح

مرحله  اول عملیات اکتشافی انجام داده برداری است . برای اکتشافات با عمق کم ارتفاع دستگاهها نبایستی از یک متر بالاتر از سطح زمین تجاوز کند. فاصله پیموده شده توسط دستگاه با توجه به مساحت منطقه مورد مطالعه متفاوت بوده و قرائتها بهتر است با فاصله یکسان صورت گیرد.همچنین بهتر است قرائت دستگاههای گرانی سنجی و مغناطیس سنجی همزمان باشد.عوامل متعددی در مقادیر بدست آمده در برداشت داده ها دخیل هستند ،که برای تصحیح داده ها باید مورد توجه قرار گیرد،لذا برای قابل استفاده بودن داه های برداشت شده تصحیح داده ها الزامی می باشد.

3-2 وارد کردن داده ها

پس از باز کردن نرم افزار تابلوی داده ها، داده های تصحیح شده حاصله از  پیمایش منطقه مورد مطالعه وارد نرم افزار می شود شکل 1.

شکل شماره1- فرم ورود داده ها به نرم افزار

در این مرحله نرم افزار با پیش شرط اگر جسمی با دانسیته مشخص و عمق مشخص دارای میدان مغناطیسی- گرانی دارای منحنی خط چین می باشد حرکت میکند. منحنی داده های حقیقی میدان مغناطیس- گرانی حقیقی نیز با خط پر مشخص می گردد Cooper) (2004 شکل 2 .

شکل شماره2-  منحنی های داده های حقیقی و مجازی داده های گراوی متری و مغناطیس سنجی

با تغییر دادن داده های مندرج در  Body properties (پنجره خصوصیات جسم) شکل 3  از طریق افزایش و کاهش پارامتر های دانسیته، نفوذ پذیری مغناطیسی، جهت، عمق و شکل جرم سعی می گردد تا منحنی های سیاه و خط چین بر هم منطبق شوند شکل4 .

شکل شماره3- تغیر داده های جسم فرضی برای تطابق دو خط از طریق تغییر داده های تابلو

 

شکل شماره4- تغیر داده های جسم فرضی برای تطابق دو خط

در شکل 4 گرچه تقریبا خطوط بر روی هم منطبق نیستند ولی به وضوح عمق، دانسیته و جرم اجسام مدفون در زیر اشکال نوشته شده است. شکل5 تلاش نرم افزار را برای برهم نهی هر دو خط نشان می دهد(مدل سازی) پس از تطابق تقریبی دو خط می توان مشخصات جسم مدفون و حتی ابعاد تقریبی آنرا مشخص کرد شکل 6.

شکل شماره5- تغیر داده های جسم فرضی برای تطابق دو خط

شکل شماره6- تطابق تقریبی داده های فرضی و اصلی- قرائت مشخصات جسم مدفون

4-نتیجه گیری

استفاده از نرم افزار هایی همچون Geomodelبرای مدل سازی و تلفیق آن با سایر داده های زمین شناسی و الگو های پیدایش و ژنز ذخایر معدنی می تواند کمک شایانی در محاسبات مربوط به کمیت و کیفیت ذخایر معدنی باشد.

Geomodel نرم افزار ی با حجم بسیار پائین و توان محاسباتی بالا می باشد.کاربر کنترل زیادی بر پارامترهای هندسی و خصوصیات فیزیکی ذخیره یا اجسام زیر زمینی دارد و نرم افزار نیز انعطاف خوبی در مدل سازی در حالات مختلف دراد .خروجی های پشتیبانی شده شامل( ASCII, HP-GL, DXF ) که شامل انواع قالب های گرافیگی و متنی هستند و می توان از داده های خروجی این نرم افزار در سایر برنامه ها نیز استفاده کرد.

نرم افزار همزمان توانایی پشتیبانی ده جسم مستقل را برای مدل سازی را دارد.همچنین 450 نقطه اندازه گیری سر زمین وتعریف 50گوشه برای هر جسم از دیگر خصوصیات این نرم افزار می باشد.

 

منابع

گارلند، جورج.د.، 1369، آشنایی با ژئوفیزیک ، ترجمه رحمتی و شجاع طاهری، مرکز نشر دانشگاهی، تهران

تلفورد، دبلیو،. ام،1375، ژئوفیزیک کاربردی، جلد دوم، ترجمه دکتر زمردیان، دکتر حاجب حسینیه، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران

Geomodel software: created  by: G.R.J.Cooper, 1994-2004

 

۱۹ بهمن ۹۴ ، ۲۲:۱۵
توحید ملک زاده دیلمقانی

مطالعه پتانسیل روانگرایی خاک در شرق دشت ارومیه با بررسی آئین نامه پل های بزرگ راهی ژاپن1999

توحید ملک زاده دیلمقانی*1، یاسر گلستان2

1)دانشگاه آزاد اسلامی واحداهر، گروه فیزیک*عهده دار مکاتبات) t-malekzadeh@iau-ahar.ac.ir

2) دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه،گروه زمین شناسی   geoland4@gmail.com

چکیده:

روانگرایی یکی از عناوین اصلی ژئوتکنیک لرزه ای است.اثرات روانگرایی بر روی سازه ها و تاسیسات در هنگام زلزله می تواند بسیار مخرب باشد.در این پژوهش به مطالعه این پدیده در منطقه شرق دشت ارومیه با استفاده از آئین نامه پل های بزرگ راهی ژاپن1999خواهیم. اساس این روش ارزیابی پتانسیل روانگرایی با مقایسه مقاومت روانگرایی ارزیابی شده از دانه بندی و عدد SPT خاک با نسبت تنش برشی (یعنی نسبت تنش برشی ایجاد شده توسط زلزله بر تنش موثر عمودی) ناشی از زلزله می باشد.از تعداد 6 گمانه مورد مطالعه فقط یکی از گمانه ها با خطر روانگرایی بالا مورد ارزیابی قرار گرفت.

کلمات کلیدی: روانگرایی، آزمایش مقاومت نفوذ استاندارد، جنوب دشت ارومیه

Studying Liquefaction Potential of East Urmiye’s Plain with Japan Road Association, Specifications for Highway Bridges1999

Tohid Malekzadeh Dilmaghani1 , Yaser Golestan2

1)Islamic Azad university Ahar branche, Physics Branch

2) Islamic Azad university Urmiye , Geology Branch

 

Abstract:

Liquefaction Is a major topic of seismogeotechnice. The effects of liquefaction on structures and construction during an earthquake can be very destructive. In this research we will study liquefaction potential in East of Urmiye’s Plain with Japan Road Association, Specifications for Highway Bridges1999.

Under this method of evaluating liquefaction potential assessed by comparing the liquefaction resistance of soil aggregation and SPT number with shear stress ratio (the ratio of shear stress caused by the earthquake vertical effective stress) is caused by the earthquake. From 6 boreholes were only boreholes with high risk of liquefaction was evaluated.

 

Key Words: Liquefacation, SPT, South of Urmiye’s Plain

1-مقدمه

 

روانگرایی یکی از مهمترین عناوین مهندسی ژئوتکنیک لرزه ای می باشد. هنگامی که دو زلزله در آلاسکا 1964، و نیگاتا ژاپن 1964، رخ داد در هر دو زلزله نمونه های جالبی از خرابی ناشی از زلزله مانند گسیختگی شیبها، گسیخگی شالوده ساختمان ها و پلها و شناوری سازه های مدفون بر اثر روان شدن خاک بستر اتفاق افتاد. پدیده روانگرایی در حالت کلی هر گاه خاکهای غیر چسبنده،اشباع وشل در معرض ارتعاشات (ویبراسیون) زمین در نتیجه زلزله قرار گیرند خاکها تمایل به تراکم پیدا می کنند،ولی در محدوده دانه بندی خاصی، زهکشی تا حدودی کند بوده  بقسمی که تغییرات حجمی سریع خاک به دلیل عدم زهکشی صورت نگرفته و لزوما فشار منفذی بالا خواهد رفت.افزایش فشار آب حفره ای کاهش تنش موثر را به دنبال داشته که منتج به کاهش مقاومت برشی خاک می گردد،بر اساس رابطه تنش های ژئواستاتیکی در خاک، =  ممکن است ازدیاد فشار منفذی سبب کاهش تنش موثر در خاک شده که منجر به کم و یا حتی صفر شدن مقاومت برشی شده و متعاقب آن به حالت سیال گونه خاک اصطلاحا روانگرایی گفته می شود.عموما روانگرایی در نهشته های ماسه ای یکنواخت اشباع با وضعیت تراکمی شل و یا متوسط رخ می دهد.

با توجه به اهمیت نواحی جنوب دشت ارومیه که محل احداث پروژه های بزرگ صنعتی و راه سازی از قبیل ذوب آهن، پتروشیمی، نیروگاه، راه آهن سراسری و جمعیت انسانی  مستقر در این منطقه  و رشد روز افزون پروژه های عمرانی می باشد، این پژوهش برای تعیین قابلیت روانگرایی منطقه مورد مطالعه صورت پذیرفته است. محدوده مورد مطالعه مابین طولهای جغرافیایی 15، ۫ 45 تا  8، ۫ 45 و عرضهای جغرافیایی  22، ۫ 37  تا   28 ، ۫ 37  واقع شده است.

شکل(1) موقعیت جغرافیای شرق دشت ارومیه و محل گمانه های حفر شده در آن

2-بیان مسئله

برای ارزیابی پتانسیل روانگرایی روش ها ی متعددی معرفی شده است ، در این پژوهش از روش( آئین نامه پل های بزرگ راهی ژاپن1999) استفاده شده است.اساس این روش ارزیابی پتانسیل روانگرایی با مقایسه مقاومت روانگرایی ارزیابی شده از دانه بندی و عدد SPT خاک با نسبت تنش برشی (یعنی نسبت تنش برشی ایجاد شده توسط زلزله بر تنش موثر عمودی) ناشی از زلزله می باشد. میر محمد حسینی

2-1- خصوصیات خاکهای مستعد روانگرایی TC4

الف- سطح ایستابی بالاتر از 10 متر باشد.

ب- لایه مورد نظر دارای عمق کمتر از 20 متر باشد.

پ- 0.02<D50≤2 mm باشد.

 باشد.(PI≤15%)و (FC≤35%)ج-

البته در مورد بند (پ) طبق تحقیقات جدید خاک های شنی با  D50 بالاتراز 2 mm هم می توانند روانگرا باشند. نورزاد، علی

2-2- نسبت تنش تناوبی(CSR)

با داشتن نسبت مقاومت تناوبی (CPR)1 و نسبت تنش تناوبی  می توان ضریب اطمینان برای خاک مورد بررسی را برای زلزله با بزرگای 5/7 به دست اورد.با توجه به اینکه زلزله طرح مورد بررسی ممکن است بزرگای بیشتر یا کمتر از 5/7 داشته باشد باید ضریب تصحیح بزرگای زلزله تعریف شود

 (1)                                            

نسبت تنش تناوبی برابر است با رابطه1 که در این رابطه  بیشینه شتاب زلزله در سطح زمین،  تنش کل،  تنش موثر ،  شتاب ثقل زمین و  ضریب کاهش تنش که تابعی از عمق لایه مورد نظر می باشدومقدار آن از رابطه 2بدست می آید. TC4

(2)

2-3- نسبت مقاومت تناوبی(RL)

از جمع کردن سه عامل فشار سرباره،دانه بندی و مقدار ریز دانه مقداربرش تناوبی بدست می آید که روابط آن در ذیل آورده شده است.روابط 3،4و5

(3)                                                               

(4)                                                                     

 (5)                                              

 

 (6)                                               

(7)                                                                          

 D50اندازه متوسط دانه ها،  FCدرصد ریز دانه،  تنش موثر قائم در عمق مورد مطالعه(Kpa) و عددSPT(براساس آئین نامه ژاپن)

(8)                                                  

MSF ضریب تصحیح بزرگای زلزله، ضریب تصحیح برای تنش های سربار وارد بر خاک و  ضریب تصحیح تنش های برشی اولیه وارد بر خاک در حالت استاتیکی

 

تنش سربار موثر وارد بر خاک،  فشار اتمسفر و  توان تابعی از دانسیته نسبی ،تاریخچه تنش،سن رسوبات و نسبت پیش تحکیمی است.  تابع تراکم نسبی   برای تراکم نسبی 40 تا 60 درصد مقدار توان  بین 8/0 و7/0 متغیر است وبرای تراکم نسبی بین 60 تا 80  درصد مقدار توان  بین 7/0تا6/0 می باشد.

(10)                                                                 

تنش برشی استاتیکی وارد بر لایه های خاک (وزن سازه سنگین بالایی و یا شیب خاکی در صورت وجود)،  تنش سربار موثر

(11)                                             .W(Z).d(Z)

Zعمق از سطح زمین به متر  تابعی از پارامتر مقا.ومت روانگرایی یعنی  و از رابطه8بدست می آید

(12)                                                         

 

 ضریب اطمینان وقوع روانگرایی که اگر مقدار   باشد در آن صورت مقدار  برابر صفر می شود.

 (13)                                                      

مقدار  بین صفر تا صد بیان می شود.

3-طرح مسئله

تعداد 6 گمانه برای مطالعه خصوصیات خاک ها  و ازمایشات صحرایی در منطقه  حفر شده است که بیشتر دراطراف پل رودخانه باراندوز چای تمرکز دارند. برای تعیین پتانسیل روانگرایی خاک ابتدا به بررسی خصوصیات خاک ها خواهیم پرداخت طبق بند ( 2-1) ، در صورت وجود شرایط لازم برای روانگرایی خاک به بررسی نسبت تنش تناوبی(CSR) طبق بند (2-2) و نسبت مقاومت تناوبی(RL) با استفاده از بند(2-3) خواهیم پرداخت .با استفاده از مقادیر ذکر شده در صورت بدست آمدن مقادیر کمتر از 1 برای  لایه مورد نظر دارای استعداد روانگرایی می باشد.

نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و خصوصیات  خاک برای گمانه BH1 در جدول 1 درج شده است.

 

جدول 1- نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی در گمانه BH1

توصیف مصالح

hw

متر

(N1)60

D50(mm)

D10(mm)

LL

%

PI

 

ردشده الک

4%

ردشده الک

200%

گروه خاک

نوع مصالح

SPT

(N)

عمق آزمایش

(متر)

متوسط

1/7

12

0/0062

<0/001

45

24

100

90

CL

رس با خاصیت خمیری کم

11

3

سفت

1/7

17

0/007

<0/001

43

24

100

92

CL

رس با خاصیت خمیری کم

17

5

متراکم

1/7

30

6/0

0/1

-

NP

48

9

GP-GM

شن همراه با ماسه

30

7

بسیار سفت

1/7

27

0/023

<0/001

35

21

100

91

CL

رس با خاصیت خمیری کم

31

10

بسیار سفت

1/7

20

0/016

<0/001

35

18

100

89

CL

رس همراه با ماسه

24

12

سفت

1/7

8

0/04

<0/001

29

12

100

77

CL

رس همراه با ماسه

11

15

سفت

1/7

10

0/01

<0/001

41

23

100

80

CL

رس با خمیری کم ماسه دار

14

17

بسیار سفت

1/7

12

0/0026

<0/001

56

35

100

91

CH

رس با خمیری زیاد

17

18

بسیار سفت

1/7

18

0/0025

<0/001

55

34

100

90

CH

رس با خمیری زیاد

26

20

بسیار سفت

1/7

12

0/007

<0/001

51

32

95

64

CH

رس با خمیری کم ماسه دار

19

24

بسیار سفت

1/7

11

0/05

<0/001

29

11

93

67

CL

رس با خمیری کم ماسه دار

18

25

 

برای گمانه BH1 شرایط خاک فقط در عمق 15 متری مستعد است.ضرایب نسبت تنش تناوبی و نسبت مقاومت تناوبی(RL) و همچنین  با استفاده از روابط ذکر شده در جدول2 برای گمانه BH1 آورده شده است.

جدول 2-محاسبه FL و ضریب PL گمانه BH1

PL %

FL

Kα

Kσ

MSF

CRR7.5

CSR

v0σ

(Kpa)

‘v0σ

(Kpa)

N

SPT

Z(m)

0

2/1

1/0

1/33

1/32

0/355

0/298

310/64

177/64

11

15

PL BH1=0

 

طبق جدول 2 گمانه BH1 در عمق 15 متری مستعد روانگرایی نمی باشد.

نتایج  حاصل از آزمایشات صحرایی و خصوصیات  خاک برای گمانه BH2 در جدول 3 درج شده است.

جدول 3- نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی در گمانه BH2

توصیف مصالح

hw

متر

(N1)60

D50(mm)

D10(mm)

LL

%

PI

 

ردشده الک

4%

ردشده الک

200%

گروه خاک

نوع مصالح

SPT

(N)

عمق آزمایش

(متر)

متوسط

1/7

15

0/35

0/02

-

NP

71

31

SM

ماسه لای دار همراه با شن

12

2

متراکم

1/7

38

1/3

0/02

-

NP

63

24

SM

ماسه لای دار

39

4

متراکم

1/7

23

2/8

0/18

-

NP

60

8

SM

ماسه لای دار

24

6

سست

1/7

5

0/062

<0/006

22

5

99

58

CL-ML

رس همراه با لای و ماسه

5

8

سفت

1/7

13

0/024

<0/001

33

13

99

74

CL

رس همراه با ماسه

14

9

بسیار سفت

1/7

20

0/032

<0/001

40

21

99

82

CL

رس همراه با ماسه

23

10

بسیار سفت

1/7

22

0/018

<0/001

31

14

9

76

CL

رس همراه با ماسه

26

11

متوسط

1/7

10

0/14

<0/003

-

NP

100

46

SM

ماسه لای دار

13

13

سفت

1/7

10

0/004

<0/001

51

33

100

86

CH

رس با خمیری زیاد

13

15

سفت

1/7

11

0/048

<0/001

26

11

100

74

CL

رس همراه با ماسه

15

16

بسیار سفت

1/7

12

0/002

<0/001

60

37

94

77

CH

رس با خمیری زیاد

17

18

بسیار سفت

1/7

13

0/035

<0/001

39

22

92

62

CL

رس ماسه دار

19

20

بسیار سفت

1/7

16

0/008

<0/001

48

29

86

68

CL

رس ماسه دار

26

22

بسیار سفت

1/7

18

0/028

<0/001

34

19

93

73

CL

رس همراه با ماسه

30

24

 

برای گمانه BH2 شرایط خاک دراعماق 13،11،8،4،2و16 متری مستعد است. ضرایب نسبت تنش تناوبی و نسبت مقاومت تناوبی(RL) و همچنین  با استفاده از روابط ذکر شده در جدول 4  برای گمانه BH2 آورده شده است.

جدول 4- محاسبه FL و ضریب PL گمانه BH2

PL %

FL

Kα

Kσ

MSF

CRR7.5

CSR

v0σ

(Kpa)

‘v0σ

(Kpa)

N

SPT

Z(m)

13

0/3

1/0

1/0

1/32

0/051

0/231

40/24

37/24

12

2

29

0/1

1/0

1/0

1/32

0/015

0/288

81/84

58/84

39

4

0

1/1

1/0

1/01

1/32

0/258

0/313

165/04

102/04

5

8

0

1/6

1/0

1/06

1/32

0/353

0/313

185/84

112/84

14

9

0

1/8

1/0

1/16

1/32

0/366

0/311

227/44

134/44

26

11

9

0/8

1/0

1/31

1/32

0/134

0/305

269/04

156/04

13

13

0

2/1

1/0

1/37

1/32

0/345

0/294

331/44

188/44

15

16

PL BH2=7

 

طبق جدول 4  گمانه BH2 در اعماق 4،2 و 13 متری گمانه BH2 مستعد روانگرایی هست.

نتایج  حاصل از آزمایشات صحرایی و خصوصیات  خاک برای گمانه BH3 در جدول 5 درج شده است.

عمق 2متری تراز آب زیرزمینی برای گمانه های BH3و BH4 در زمان حفاری گزارش شده است.

جدول 5- نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی در گمانه BH3

توصیف مصالح

hw

متر

(N1)60

D50(mm)

D10(mm)

LL

%

PI

 

ردشده الک

4%

ردشده الک

200%

گروه خاک

نوع مصالح

SPT

(N)

عمق آزمایش

(متر)

متوسط

1/5

15

0/0042

<0/001

37

17

99

82

CL

رس با خمیری کم

12

2

متوسط

1/5

11

0/013

<0/001

34

17

96

50

CL

رس با خمیری کم

11

4

سفت

1/5

16

0/0037

<0/001

39

20

97

82

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

16

7

بسیار سفت

1/5

15

0/005

<0/001

39

19

100

83

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

17

9

بسیار سفت

1/5

26

0/0065

<0/001

40

20

100

72

CL

رس با خمیری کم

30

11

بسیار سفت

1/5

20

0/005

<0/001

39

19

98

77

CL

رس با خمیری کم

26

14

بسیار سفت

1/5

17

0/0042

<0/001

44

24

98

77

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

23

16

سخت

1/5

40

0/0022

<0/001

47

25

100

82

CL

رس با خمیری کم

58

18

 

برای گمانه BH3شرایط خاک مستعد روانگرایی نبوده لذا از بررسی آن صرف نظر می کنیم.

نتایج  حاصل از آزمایشات صحرایی و خصوصیات  خاک برای گمانه BH4 در جدول 6 درج شده است.

جدول 6- نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی در گمانه BH4

توصیف مصالح

hw

متر

(N1)60

D50(mm)

D10(mm)

LL

%

PI

 

ردشده الک

4%

ردشده الک

200%

گروه خاک

نوع مصالح

SPT

(N)

عمق آزمایش

(متر)

متوسط

1/5

11

0/0035

<0/001

43

22

100

83

CL

رس با خمیری کم

9

2

متوسط

1/5

8

0/0055

<0/001

36

17

100

87

CL

رس با خمیری کم

8

5

سفت

1/5

12

0/0035

<0/001

42

22

99

84

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

13

8

سفت

1/5

10

0/005

<0/001

35

17

97

80

CL

رس با خمیری کم

12

11

بسیار سفت

1/5

10

0/018

<0/001

28

12

100

68

CL

رس با خمیری کم

30

13

نرم

1/5

4

0/005

<0/001

41

22

98

84

CL

رس با خمیری کم

5

15

سخت

1/5

24

0/0038

<0/001

42

23

100

79

CL

رس با خمیری کم

33

17

بسیار سفت

1/5

19

0/0048

<0/001

39

20

100

80

CL

رس با خمیری کم

28

19

 

برای گمانه BH4 شرایط خاک فقط درعمق 13 متری مستعد است. ضرایب نسبت تنش تناوبی و نسبت مقاومت تناوبی(RL) و همچنین  با استفاده از روابط ذکر شده در جدول 7 برای گمانه BH4 آورده شده است.

جدول 7-محاسبه FL و ضریب PL گمانه BH4

PL %

FL

Kα

Kσ

MSF

CRR7.5

CSR

v0σ

(Kpa)

‘v0σ

(Kpa)

N

SPT

Z(m)

0

1/7

1/0

1/24

1/32

0/322

0/309

269/2

154/2

12

13

PL BH4=0

 

طبق جدول 7 گمانه BH4 در عمق 13 متری مستعد روانگرایی نمی باشد.

نتایج  حاصل از آزمایشات صحرایی و خصوصیات  خاک برای گمانه BH5 در جدول 8 درج شده است.

عمق 5/1متری تراز آب زیرزمینی برای گمانه های BH5در زمان حفاری گزارش شده است.

 

جدول 8- نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی در گمانه BH5

توصیف مصالح

hw

متر

(N1)60

D50(mm)

D10(mm)

LL

%

PI

 

ردشده الک

4%

ردشده الک

200%

گروه خاک

نوع مصالح

SPT

(N)

عمق آزمایش

(متر)

نرم

1/5

8

0/022

<0/001

39

20

100

70

CL

رس با خمیری کم ماسه دار

6

2

متوسط

1/5

8

0/025

<0/002

37

17

100

83

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

8

4

سفت

1/5

13

0/046

<0/0015

33

13

95

60

CL

رس با خمیری کم ماسه دار

14

6

سفت

1/5

15

0/035

<0/002

35

16

100

72

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

16

8

سفت

1/5

12

0/03

<0/002

38

18

92

64

CL

رس با خمیری کم ماسه دار

14

10

سفت

1/5

11

0/012

<0/001

43

23

100

82

CL

رس با خمیری کم ماسه دار

13

13

متوسط

1/5

7

0/017

<0/001

39

19

100

81

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

9

15

سفت

1/5

9

0/028

<0/001

36

16

100

71

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

12

17

 

برای گمانه BH5شرایط خاک مستعد روانگرایی نبوده لذا از بررسی آن صرف نظر می کنیم.

نتایج  حاصل از آزمایشات صحرایی و خصوصیات  خاک برای گمانه BH6 در جدول 9 درج شده است.

عمق 5/1متری تراز آب زیرزمینی برای گمانه های BH6در زمان حفاری گزارش شده است.

جدول 9- نتایج حاصل از آزمایشات صحرایی و آزمایشگاهی در گمانه BH6

توصیف مصالح

hw

متر

(N1)60

D50(mm)

D10(mm)

LL

%

PI

 

ردشده الک

4%

ردشده الک

200%

گروه خاک

نوع مصالح

SPT

(N)

عمق آزمایش

(متر)

نرم

2/0

7

0/0038

<0/001

46

23

100

89

CL

رس با خمیری کم

6

2

متوسط

2/0

8

0/0082

<0/001

37

18

100

91

CL

رس با خمیری کم

8

4

متوسط

2/0

6

0/003

<0/0014

29

11

100

88

CL

رس با خمیری کم

6

6

نرم

2/0

4

0/013

<0/001

36

16

100

90

CL

رس با خمیری کم

4

8

بسیار سفت

2/0

14

0/0063

<0/001

42

20

100

88

CL

رس با خمیری کم

17

10

بسیار سفت

2/0

14

0/01

<0/001

36

17

100

88

CL

رس با خمیری کم

18

13

بسیار سفت

2/0

16

0/033

<0/001

30

13

100

85

CL

رس با خمیری کم همراه با ماسه

22

15

 

برای گمانه BH6 شرایط خاک فقط درعمق 6 متری مستعد است. ضرایب نسبت تنش تناوبی و نسبت مقاومت تناوبی(RL) و همچنین  با استفاده از روابط ذکر شده در جدول 10برای گمانه BH6 آورده شده است.

جدول 10- محاسبه FL و ضریب PL گمانه BH6

PL %

FL

Kα

Kσ

MSF

CRR7.5

CSR

v0σ

(Kpa)

‘v0σ

(Kpa)

N

SPT

Z(m)

0

1/8

1/0

1/0

1/32

0/404

0/296

123/2

83/2

6

6

PL BH6=0

 

طبق جدول 10 گمانه BH6 در عمق 6 متری مستعد روانگرایی نمی باشد.

4-نتیجه گیری

از 6 گمانه موجود،شاخص پتانسیل روانگرایی بدست آمده برای گمانه BH1برابر صفر است .پس خطر پذیری روانگرایی خیلی پائین است. شاخص پتانسیل روانگرایی بدست آمده برای گمانه BH2برابر 7 است.خطر روانگرایی بالا هست لذا این محدوده مستلزم تحقیقات بیشتری هست.گمانه های  BH5و BH3مستعد روانگرایی نمی باشد. برای گمانه BH6برابر صفر است .پس خطر پذیری روانگرایی خیلی پائین است.در حالت کلی منطقه جنوب دشت ارومیه به علت تراکم صنایع و راه های موجود مستلزم بررسی های بیشتر ژئوتکنیکی شامل گمانه های است و همچنین مطالعات ژئوفیزیکی از جمله استفاده از امواج برشی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

 

منابع:

1. نورزاد، علی، 1389، روانگرایی خاک یافته ها و دستاورد های نوین ، دانشگاه صنعت آب و برق، تهران

علیزاده،علی، مطالعه پتانسیل روانگرایی در خاک های جنوب ارومیه با نگرشی ویژه بر مسیر راه آهن مراغه-ارومیه در این منطقه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ازاد واحد اهر

نقی زاده، ر، (1384)، نقشه زمین شناسی چهار گوش اشنویه مقیاس 1:100000،سازمان زمین شناسی کشور ، تهران

شهرایی، م، 1373، شرح نقشه زمین شناسی چهارگوش اورمیه به مقیاس 1:250000، سازمان زمین شناسی کشور، تهران

اسلامی، ابولفضل، 1386، مهندسی پی طراحی و اجرا، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، تهران

 

میر محمد حسینی، سید مجد الدین،1385، راهنمای مقاوم سازی زمین های سست در برابر روانگرایی، دانشگاه امیر کبیر،

TC4, ISSMGE, 1999, Manual for Zonation on Seismic Geotechnical Hazards, Resived version The Japanes Geotechnical Society

۱۹ بهمن ۹۴ ، ۲۲:۱۴
توحید ملک زاده دیلمقانی

Studying seismotectonics and changing morphology of Salmas region during 1930 salmas huge earthquke

Assistant Professor, Islamic Azad University, Ahar Branch

tohidmelikzade@yahoo.com,        Tel: 09144469810

 

 

       Salmas city, capital city of Salmas region which is located in 38, 12 North and 44, 46, 40 east is in West Azerbaijan. The capital city of this state  is Urmiye. During ancient time and history there were many earthquakes in this region but it was first time that earhtquake with M=7.2 earhtquake magnitude destroyd Salmas region complatly in 4 May 1930. Damaged field of this earthquake expanded to Hoy region north of Salmas; and Hakkary east Of Turkey. Meanwile accomponing with destroying of all Salmas city, many ancient places in Salmas region destroyed too. İn the begining of  this paper first we explain Salmas geography, administrative  position, demography and geomorphology of Salmas and then in discuss part of this paper we explain seismotectonic , shake up of geomorphology and how occured earthquake in Salmas region. Studying shows that this earthquake accompanied with faultin which is seenable nowadays. We able follow it uncontinuasly along 16 km from NW of shorgol village to Kohneshahar town. There is one GASEOU spring in 10 km north of Salmas fault. At a rsult of this earthquake surface of ground water go up but then returned to old surface, water level of Urmiya lake which was went down after earthquake went up slowly. İn this earthquake many landslides which is occured in Salmas fieldhave been reported. it was noticable sliding of Heftwantepe and Dirishtepe ancient hills. Amplitude of this damaged expaned from Salmas plain to Kotor in Hoy in north of salmas and origin of Zab reiver in east of Turkey.

 

Keywords: Salmas, Earthquake, 1930, Seismotectonics, Geomorphology

 

 

۱۹ بهمن ۹۴ ، ۲۲:۱۳
توحید ملک زاده دیلمقانی

بررسی زلزله 21 مرداد 1391 اهر- ورزقان به روش حل ساز و کار کانونی و حرکات ثبت شده توسط GPS

توحید ملک زاده دیلمقانی1، یاسر گلستان2

1)دانشگاه آزاد اسلامی واحداهر، گروه فیزیکt-malekzadeh@iau-ahar.ac.ir

2) دانشجوی ارشد زمین شناسی مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر،گروه زمین شناسی   geoland4@gmail.com

چکیده:

زمین لرزه های  دو گانه مرداد ماه 1391اهر ورزقان( به بزرگای 6.2 و 6 ) توسط دو گسل امتداد لغز و راست گرد باعث ایجاد خسارت فراوانی شداند. این زمین لرزه ها با عمق حدود 10 کیلومتر از نوع زمین لرزه های سطحی هستند. ما در این پزوهش به بررسی این زمین لرزه ها با استفاده از روش حل ساز و کار کانونی و حرکات ثبت شده توسط GPS پرداخت ایم. همچنین به مقایسه زمین لرزه های اخیر با حرکات تکتونیکی منطقه اقدام شده است. نتایج نشانگر این است که حرکات ناشی از این زمین لرزه با حرکات تکتونیکی و حرکات ثبت شده توسط GPS همگرایی خوبی دارد. جنبش گسل های مسبب این دو زمین لرزه از نوع امتددلغز راست گرد است که می توان با گسل بزرگ منطقه، گسل شمال تبریز از نظر نوع جابجایی مورد مقایسه قرار داد.

کلید واژه ها: زمین لرزه اهر و ورزقان، سایزموتکتونیک ، گسل امتدادلغز راست گرد، سازو کار کانونی، آذربایجان ایران

Ahar-Varzaghan Earthquakes, August 11, 2012

Seismotectonic investigation By using focal mechanism solution and GPS velocity Data

Tohid Malekzadeh Dilmaghani1 , Yaser Golestan2

1) Department of Physics, Ahar Branch, Islamic Azad University, Ahar, Iran

2) ) Department of Geology, Ahar Branch, Islamic Azad University, Ahar,Iran

 

Abstract:

Ahar-Varzaghan Twin earthquakes, August 11, 2012  (mb 6.2 and 6.0) Caused by right-lateral strike-slip faults,  Have caused great damage in ahar varzeghan region. This earthquakes with Depth about 10 km are shallowest kind of earthquakes. In this paper  we study the earthquakes by using focal mechanism solution and GPS velocity Data. As well as we compared the Recent earthquakes movement with regional Tectonic motions. The results reflects that movement of recent earthquakes has good Convergence with regional Tectonic motions and velocity Data that recorded by GPS. Motion of This right lateral strike slip faults can be compared with Major Regional fault (North Tabriz Fault) in type of motion.

 

Key Words: Ahar-Varzaghan earthquakes, Seismotectonic, Right lateral faults, Focal mechanism solution, North West Iran

مقدمه:

زمین لرزه یکی مخاطرات بزرگ زمین است که هر ساله خسارات زیادی را به بشر تحمیل می کند. کشور ایران و منطقه آذربایجان یکی از لرزه خیزترین بخش های جهان میباشند. شناخت این پدیده و عوامل ایجاد کننده می تواند ما را در پیش بینی و مدیریت بحران آن کمک شایانی را بنماید. زلزله های دوگانه اهر و ورزقان در محلی رخ داداند که  به واسطه عدم فعالیت گسل های فعال در دهه های اخیر، خطر لرزه خیزی زیادی برای آن متصور نبود. گرچه زلزله های تاریخیی متعددی در این منطقه به ثبت رسیده است ( آمبرسیز، 1982). در این نوشتار به سازوکار زمین لرزه های دوگانه اهر و ورزقان و ارتباط آنها با ژئودینامیک منطقه آذربایجان می پردازیم.

مواد و روش‌ها:

ژئودینامیک آذربایجان

تغییر شکل پوسته زمین درمنطقه آذربایجان ناشی از همگرایی دو صفحه تکتونیکی توران ( اوراسیا) و عربی است که آثار ناشی از این همگرایی در مناطق مابین دو صفحه فوق به صورت کوهزایی و جابجایی بر روی گسل ها دیده می شود. به عبارت دیگر وقوع زلزله ها در مناطق مابین دو صفحه فوق ناشی از حرکت دو صفحه به طرف هم می باشد که حرکت این مناطق از طریق اندازه گیری های ژئودتیک بررسی می گیرد شکل شماره (6). منطقه آذربایجان مابین دو کمربند کوهزائی البرز و زاگرس قرار دارد بنابراین از نظر سایزموتکتونیکی دارای وضع خاصی می باشد. بر اساس نتایج حاصله از مشاهدات GPS  منطقه اذربایجان و گسلهای بنیادی آن حرکتی لغزشی راست گرد دارند که میزان آن از 8/1 میلی متر در سال در بخش شرقی منطقه به 5/4 میلی متر در سال در بخش غربی ان افزایش می یابد. دلیل این افزایش  نرخ راست گردی را می توان در نزدیک شدن به پلیت ترکیه و گسلها ی راست گرد شمال اناتولی توضیح داد.

بین صفحه مرکزی ایران و آذربایجان با در نظر گرفتن ایستگاههای  KLBR  , KRMDدر شرق بلوک آذربایجان به نرخ حدود 6 میلیمتر در سال لغزش راست گرد محض می رسیم که این مقدار امتداد لغزی با حرکت به سمت غرب در بالاترین عرض جغرافیایی به 8 میلیمتر در سال می رسد . همچنین در بخش غربی بلوک نرخ فشارش حدود 6 میلیمتر در سال می رسد. در حالیکه بخش بخش شرقی بلوک آذربایجان هیچ مکانیسم فشاری را تحمل نمی کند. در واقع دلیل این اختلاف در مکانیسم حرکتی شرق و غرب آذربایجان را می توان در این دانست که فشارش صفحه ایران مرکزی در بخش غربی آذربایجان صرف حرکت امتداد لغز راستگرد شده و دوران صرف فرورانش صفحه خزر به زیر بخش شرقی بلوک آذربایجان می گردد . بر این اساس در نزدیکی انتهای جنوبشرق گسل تبریز به حدود 2 میلیمتر در سال حرکت راستگرد می رسیم. با حرکت به سمت شمالغرب در وسط گسل به نرخ 7/2 میلیمتر می رسیم. در حالیکه در انتهای شمالغرب گسل تبریز به لغزش 25/4 میلیمتر می رسیم. در مطالعات قبلی انجام شده در منطقه توسط ماسون و همکاران(2007،2006)، نیلفروشان و همکاران(2007) و ورنانت و همکاران (2004) همگی بر حرکت راستگرد گسلهای بنیادی آذربایجان تاکید داشته و میزان آنرا در یک باند پهن تر در اطراف گسل 7 میلیمتر در سال تعیین کرده اند.

برای بررسی دقیق حرکتهای گسلهای منطقه لازم می بود داده های موجود گشور ترکیه نیز مورد بررسی قرار گیرد که براساس شکل شماره (1) در همسایگی ایران هیچ داده ای وجود نداشت Ozner. 2005)).

شکل شماره (1) نقشه ایستگاههای  GPS ترکیه و گسلهای بنیادی آن کشور ( نقل از سازمان نقشه برداری ترکیه)

بر اساس یافته های جدید تاتار سرعت حرکت پوسته در ترکیه- همسایگی آذربایجان ایران- بین3/2± 3/16 تا  2/9±/0/24میلیمتر در سال می باشدTatar, 2012)) .

 

سایزموتکونیک منطقه:

آذربایجان براساس آخرین مرزبندی تکتونیکی در زون ساختاری البرزغربی ـ آذربایجان قرار می گیرد. زون البرز- آذربایجان از شمال به بلوک فروافتاده کاسپین از جنوب به فلات ایران مرکزی محدود می شود. روند بخش باختری آن شمال باختری- جنوب خاوری بوده و از روند زاگرس و امتداد ساختمانی قفقاز کوچک و بزرگ تبعیت می کند. روند بخش خاوری آن شمال خاوری- جنوب باختری بوده و موازی امتداد گسل درونه است .ساختمان این زون نتیجه دو کوهزایی مهم پرکامبرین و آلپی است که سخت شدن پی سنگ مربوط به فاز کوهزایی پرکامبرین است.( آمبرسیز،1982)

با توجه به روند گسلهای موجود در منطقه چنین تصور می شود که زمان تاثیر نیرو های تغییر شکل دهنده همزمان با فازهای کوهزایی آلپی پسین باشد.با توجه به روند گسل ها اینطور استنباط می شود که بیشترین فشارش دارای روند جنوبی - شمالی است.( مهرپرتو و همکاران،1371)

شمالغرب ایران به واسطه قرار گرفتن بین دو کمربند فشارشی زاگرس از سمت جنوب و قفقاز از سمت شمال بسیار مورد دگرشکلی قرار گرفته و دارای عملکرد بالای لرزه ای می باشد شکل شماره (2).سازوکار کانونی زلزله های بزرگ رخ داده همگرایی صفحات عربی و اوراسیا ر ا نمایان می سازد که سوگیری غالب آن به سمت غرب و شمالغرب مایل شده است، گسل های امتداد لغز راست گرد نمایانگر این حرکات هستند. براسا س شکل شماره (1).( Jackson, 1992) گسل های راست گرد از قسمت های جنوبی شرقی ایران نمایان شده تا شمالغرب کشیده شده اند.گسل شمال آناتولی و سایر گسل های راست گرد در جنوب شرقی ترکیه موجود می باشند. (Westaway1990, 1994; Jackson, (1992 با وجود اینکه گسلش راستگرد شمالغرب ایران و جنوب شرق ترکیه ادامه دار نیست اما از چندین گسل نا پیوسته تشکیل یافته است. شکل شماره (2) سه قطعه از این گسیختگی ها در طی زمین لرزه های سال های 1930، 1966 و 1976 نمایان  شده اند. (Westaway1990, 1994; Jackson, 1992)

از عمده گسل های این ناحیه می توان به گسل شمال تبریز اشاره کرد که دارای توان لرزهای با لایی هست که زلزله های دستگاهی و تاریخی گواه آن می باشند.شکل شماره (3) زلزله ها ی تاریخی واقع شده در اذربایجان را نشان      می دهد.

شکل شماره (2) گسل های عمده شمالغرب ایران ، مرکز و شرق ترکیه و قفقاز و ژئودینامیک منطقه

شکل شماره (2) نقشه زلزله های تاریخی منطقه آذربایجان (سازمان زمین شناسی 1976)

زلزله های تاریخی منطقه:

زلزله های تاریخی زیر در منطقه رخ داده که به صورت متقیم منطقه را لرزانده است:

1- 1304م(سراب – اهر): در این سال زلزله ای قوی که امبرسیز (1982) بزرگی آنرا 7/6=M ذکر کرده است در منطقه سراب به وقوع پیوست. وی اپی سنتر زلزله را در 5/38 شمالی و 5/45 شرقی ذکر کرده و اضافه نموده است که تا شعاع 200 کیلومتری این زلزله احساس شد. گزارش های مستندی از چگونگی وقوع این زلزله در دست است : در اثر این زلزله ساختمانها به پس وپیش رفته و باعث نگرانی مردم شدند. در شهر سراب مردم به بیرون از کوچه ها وخانه ها هجوم آوردند. به گزارش ابن بزاز شدت زلزله به قدری بوده که چراغهای آویخته مردم در دیوار شروع به نوسان کردند. گرچه آسیب هیچ شهری گزارش نشده است ولی به یقین در صورت وقوع این زلزله در نزدیکی شهر سراب تخریب جدی در سراب بوقوع می پیوست. متاسفانه در ثبت تاریخ این زلزله دقت نشده است و چون این زلزله توسط شیخ صفی الدین اردبیلی بیان شده است می تواند هر تاریخی را بین 700ه.ق/1301م تا 735ه.ق1334/م داشته باشد ولی با توجه به گزارش آن در تبریز در سال 704ه.ق، این سال می تواند تاریخ صحیحی باشد (امبرسیز، 1982 ).

          2-  1567م( اهر ) : در این سال در بخش جنوبی ارس در سلسله جبال قره داغ آذربایجان زلزله ای به وقوع پیوست که باعث ویرانی هایی در بخشهایی از قلاع دفاعی و معروف آذربایجان از جمله « قاه قاه قلعه سی » یا «قلعه قهقهه » شد از اثرات این زلزله در تبریز بحثی به میان نیامده است. لیکن فرو ریختن قلعه قهقهه نشان دهنده بزرگی این زلزله می باشد. امبر سیز (1982) محل اپی سنتری این زلزله را در 39 درجه شمالی و 2/47 شرقی ذکر می کند. تلفات این زلزله اندک بوده وتنها زندانیان سیاسی صفویان ساکن قلعه از جمله سام  میرزا شاهزاده صفوی در میان کشته شدگان بودند(ملک زاده، 1377).

3-  1717م (12مارس) (اهر –تبریز): زلزله ای که امبر سیز (1982) بزرگی آنرا 9/5=M برآورد کرده است مناطق کوهستانی قره داغ را به شدت تکان داد . این زلزله در تبریز نیز احساس شد. امبر سیز (1982) نقطه اپی سنتری این زلزله را 1/38 شمالی و3/46 شرقی ذکر می کند. اطلاعات بیشتری از این زلزله در دست نیست و معلوم نیست آیا در منطقه کوهستانی قره داغ زمین لغزش و یا پدیده روانگرایی خاک اتفاق افتاده باشد(ملک زاده، 1377).

4-  1924م (19فوریه)( شمالشرق اهر): در این سال زلزله ای در ساعت شش و پنجاه ونه دقیقه و پنجاه ونه ثانیه به وقت جهانی کوهستانهای قره داغ را در هم کوبید(بربریان 1977) که بزرگی این زلزله را 7/5= M تا 0/6=M برآورد کرده اند. مختصات رو مرکز این زلزله 90/38 شمالی و 60/47 شرقی تعیین شده است. بربریان (1977) شدت این زلزله را I =VII در مقیاس مرکالی اصلاح شده برآورد کرده است(ملک زاده، 1377).      

گسل مسبب زلزله های اهر با نام گسل جنوب اهر گسلی است کواترنر با روند شرقی- غربی به طول حدود 20 کیلومتر از جنوب اهر می‎گذرد. امتداد شرقی آن به کوه ساوالان می رسد و به نظر کاملاً گسل شعاعی میرسد.  ملک زاده (1377).  پیش بینی کرد با در نظر گرفتن فعالیت حداقل نصف طول گسل می توان انتظار داشت زلزله ای با بزرگی 6/6= M به وقوع بپیوندد. بنابراین از نظر زلزله شناسی و سایزموتکتونیک توان لرزه زائی گسلهای منطقه 6/6= M براورد می گردد.

رویداد اخیر:

درروز  21  مردادماه  1391دو زمین لرزه با بزرگای  1/6  در مقیاس امواج پیکری(mb) به ترتیب در20  کیلومتری  باختر اهر و  28  کیلومتری شمال باختری اهر به وقوع پیوست شکل  (3). مراکز مختلف لرزه نگاری داخلی و خارجی موقعیت این زمین لرزه ها را طبق شکل های(3) و جداول(1و2)تعیین نموده اند.این دو زمین لرزه در عمقی حدود 10 کیلومتری سطح زمین رخ داده واز نوع زمین لرزه های سطحی به شمار می آیند.این زمین لرزه ها تلفات جانی و مالی بسیاری به بار آورده اند.

جدول شماره (1) مشخصات زمین لرزه اول به روایت منابع مختلف

عمق  km

بزرگا

مقیاس

عرض جغرافیایی

طول جغرافیایی

زمان UTC

مرجع

10

6.2

Mn

38.495

46.865

12:23:15.3

IRSC

15

6.1

mb

38.55

46.87

12:23:16.2

IIEES

9.9

6.4

Mw

38.322

46.888

12:23:17.0

USGS

جدول شماره (2) مشخصات زمین لرزه دوم به روایت منابع مختلف

عمق

بزرگا

مقیاس

عرض جغرافیایی

طول جغرافیایی

زمان UTC

مرجع

10

6.0

Mn

38.449

46.731

12:34:34.8

IRSC

16

6.1

mb

38.58

46.78

12:34:35.0

IIEES

9.8

6.3

Mw

38.324

46.759

12:34:35

USGS

 

شکل شماره  3 سازوکار کانونی زمین لرزه ها ی دوگانه اهر ورزقان-  به نقل از (USGS)

 

سازوکار کانونی زمین لرزه ها:

سازوکار کانونی زمین لرزه های دوگانه دوگانه اهر ورزقان شکل شماره(5و 3 ) مطابق شکل دارای جهت فشارش  تا حدودی شمال شرقی جنوب غربی است که با ژئودینامیک منطقه همگرایی دارد.گسل های مسبب این رخداد ها از نوع امتداد لغز راست گرد می باشند که از نظر عملکرد با گسل معروف منطقه گسل شمال تبریز قابل مقایسه می باشد و با رژیم تکتونیکی منطقه هم راستا می باشند. شکل شماره (4) گسیختگی سطحی گسل را در مسیر جاده خواجه به ورزقان نمایش می دهد مطابق شکل گسیختگی از نوع راست گرد می باشد.

شکل شماره (4)گسیختگی سطحی راست گرد مربوط به گسل مسبب زمین لرزه عکس ها از کلانتری و مصطفوی زاده

تعداد زیادی پس لرزه در منطقه ثبت شده است که مطابق شکل شماره(5) با امتداد شرقی غربی گسل ها ی موجود همگرایی خوبی دارند.

شکل شماره(5) پس لرزه های ثبت شده منطقه و گسل های موجود به همراه ساز و کار کانونی زمین لرزه و امتداد فشارش

حرکات پوسته زمین ثبت شده توسط GPS:

سازمان نقشه برداری کشور دارای شبکه دائمی GPS در کشور موسوم به IPGN  می باشد که به صورت دائمی حرکات پوسته را پایش می کند و در منطقه آذربایجان 25 ایستگاه می باشد که دو ایستگاه آن در آهر و خواجه نصب شده اند شکل شماره(6).  بر اساس نتایج حاصله از مشاهدات شبکه GPS سازمان نقشه برداری کشور در منطقه شمال غرب ایران و در دو طرف گسل تبریز و گسل های خوی ماکو ونخجوان، لغزشی راست گرد مشاهده شده که میزان آن از 8/1 میلی متر در سال در بخش شرقی منطقه به 5/4 میلی متر در سال در بخش غربی آن افزایش می یابد شکل شماره(7). دلیل این افزایش نرخ راست گردی را می توان درنزدیک شدن به صفحه ترکیه و گسل های شمال آناتولی توضیح داد.شرق بلوک اذربایجان به نرخ حدود 6 میلی متر در سال لغزش راست گرد محض دارد. (Vernant et al., 2004)درمطالعات قبلی انجام شده در منطقه توسط .   (Vernant et al., 2004) همگی برروی حرکت راستگرد غالب این گسل ها تاکید داشته اند.که با حرکات گسل های مسبب زمین لرزه های دو گانه همگرایی دارد. پس از وقوع زمین لرزه های دو گانه در اهر و ورزقان ایستگاه اهر مقدار جابجایی پوسته را حدود 3-4 سانتی متر ثبت کرده است. شکل های (9و8)

شکل شماره (6) شبکه GPS دائمی شمالغرب ( نقل از سازمان نقشه برداری ایران)

 

شکل شماره(7) شبکه GPS دائمی شمالغرب جهت و نرخ حرکت پوسته اندازه گیری شده توسط این شبکه

شکل شماره(8) حرکات ثبت شده توسط ایستگاه GPS اهر طی زمین لرزه اول- نقل از سازمان نقشه برداری ایران

شکل شماره(9) حرکات ثبت شده توسط ایستگاه GPS اهر طی زمین لرزه دوم - نقل از سازمان نقشه برداری ایران

نتیجه گیری:

سازوکار کانونی زمین لرزه های دوگانه اهر ورزقان دارای جهت فشارش  تا حدودی شمال شرقی جنوب غربی است که با ژئودینامیک منطقه همگرایی دارد.گسل های مسبب این رخداد ها از نوع امتداد لغز راست گرد می باشند که می توان با گسل بزرگ منطقه، گسل شمال تبریز از نظر نوع جابجایی مورد مقایسه قرار داد و با رژیم تکتونیکی منطقه هم راستا می باشند. حرکات ثبت شده پوسته زمین توسط شبکه GPS های سازمان نقشه برداری همگرایی خوبی با جابجایی های  تکتونیکی مطالعه شده دارند ، همچنین همگرایی خوبی بین حرکات ثبت شده پوسته زمین توسط شبکه GPS ها و زمین لرزه های دوگانه اخیر وجود دارد.

 

منابع:

1 آمبرسیز،ن.ن.،ملویل،چ.پ.(1982): تاریخ زمین لرزه ای ایران،ترجمه: ابوالحسن رده، انتشارات آگاه، 1370

2 م،مهرپرتوو همکاران، (1371)، نقشه زمین شناسی چهار گوش ورزقان  مقیاس 1:100000،سازمان زمین شناسی کشور ، تهران

3 ت، ملک زاده دیلمقانی،( 1377) ، پایان نامه کارشناسی ارشد، زلزله خیزی آذربایجان با تاکید بر شهر تبریز

 3 م،ع،مهدوی و همکاران، (1367)، نقشه زمین شناسی چهار گوش اهر  مقیاس 1:100000،سازمان زمین شناسی کشور ، تهران

4 سازمان زمین شناسی کشور، 1976، نقشه 1:5000000 پهنه تخریب زمین لرزه های قرن چهارم قبل از میلاد تا سال 1976 میلادی، تهران

5 سازمان نقشه برداری کشور www.ncc.org.ir

6 سازمان نقشه برداری ترکیه www.hgk.msb.gov.tr/

7 گزارش سازمان نقشه برداری کشور از زلزله اهر-ورزقان (براساس شواهد ژئودیتیکی)

1-JACKSON, J. (1992): Partitioning of strike-slip and convergent

motion between Eurasia and Arabia in Eastern Turkey

and the Caucasus, J. Geophys. Res., 97, 12471-12479

2- Özener; o. (2005) KUZEY ANADOLU FAYI DOĞU KESİMİNİN KABUK

DEFORMASYONLARININ VE BLOK KİNEMATİĞİNİN GPS ÖLÇME

TEKNİĞİ İLE ARAŞTIRILMASI: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası

10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart - 1 Nisan 2005, Ankara

3- Orhan Tatar; (2012) ; Crustal deformation and kinematics of the Eastern Part of the North Anatolian Fault Zone (Turkey) from GPS measurements; Tectonophysics 518–521 55–62

4- WESTAWAY, R. (1990): Seismicity and tectonic deformation rate in Soviet Armenia: implications for local earth- quake hazard and evolution of adjacent regions, Tectonics, 9, 477-503.

5- WESTAWAY, R. (1994): Present-day kinematics of the Middle East and Eastern Mediterranean, J. Geophys. Res., 99, 12071-12090

6- Vernant, P., Nilforoushan, F., Chery, J., Bayer, R., Djamour, Y., Masson, F., Nankali, H., Ritz, J.F.,

7-Sedighi, M., Tavakoli, F., Deciphering oblique shortening of central Alborz in Iran using geodetic data, Earth and Planetary Science Letters, 223, 177-185, 2004b

۱۹ بهمن ۹۴ ، ۲۲:۱۲
توحید ملک زاده دیلمقانی
ساخت وبلاگ در بلاگ بیان، رسانه متخصصان و اهل قلم