دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی

وب سایت رسمی
بایگانی

۹۳ مطلب در بهمن ۱۳۹۴ ثبت شده است

      

                    در حدود 3500 سال قبل برای اولین بار در کتیبه های پادشاهان آشور از وجود یک دولت قوی و مقتدر در اراضی آذربایجان صحبت شده است. اراضی این دولت که از اتحادیه ای متشکل از 20 تا 40 امیرنشین بوجود آمده‌بود از شرق آناطولی تا آذربایجان  کنونی را شامل می شده‌است. این اتحادیه قوی سدّ راه میلیشیای آشور در غارت منابع عظیم سنگ و چوب و احجار گرانبها و چهار پایان آذربایجان شده بود. با مطالعه گزارشات متعدد شاهان آشور که در شمال عراق کنونی قدرت داشتند در می یابیم که سیستم آبیاری مصنوعی (آبیاری بوسیله کانالهای مصنوعی و ایجاد استخر ها و ترعه های آبیاری) در آن زمان در آذربایجان رایج بوده است.

                   

                    در منطقه سلماس که در آن زمان جزو آبادترین نقاط مملکت محسوب می شد و ایالت سانقی بوْتو نامیده می شد آب رودخانه زوْلا و دیگر شعبات کوچک آن بوسیله کانالهای آب به کشتزارهای انگور و باغهای میوه و مزارع غلّه کشیده شده بود. از سوی دیگر قناتهایی نیز برای جمع آوری آبهای کوهستان برای استفاده در دشتهای آذربایجان احداث شده بود. امروزه اورارتوها یعنی مردمان باستان آذربایجان را ابداع کننده فن قنات برای دستیابی به آبها می دانند و دکتر مشکور نیزطی گفتگویی با هانری گوبلو محقق فرانسوی قنات اعلام داشته که این  اورارتوها یعنی اجداد آذربایجانی ها  بودند که به پارس ها هنر معماری ، استفاده ازآهن و تکنیک قنات راآموخته اند.[2]

                    گرچه سیستم آبیاری اورارتویی در حملات سارقون دوم شاه آشور به سلماس در دو هزار و هفتصد سال قبل تخریب شده ولی به تدریج با استقرار آرامش در سلماس و آذربایجان ، سیستم آبیاری اورارتویی در منطقه سلماس ترمیم شد. استفاده صحیح از منبع عظیم رود زوْلا و شعبات آن در قرون بعد از میلاد سبب شکوفایی کشاورزی در سلماس شد و قطب کشاورزی سلماس در آذربایجان مشهور گردید.

                    در قرن هشتم هجری گزارشی از آبادانی و احداث ترعه‌ای جهت آبیاری توسط خواجه تاج‌الدین علیشاه تبریزی در سلماس در دست است. این کانال که امروزه علیشه نامیده می شود هنوز هم مورد استفاده اهالی است و همچنین سدّی سنگی در نزدیکی روستای خانادام وجود داردکه بر اساس اظهارات باستانشناسان به دوران ایلخانی بر می گردد و به نظر می رسد بانی آن همان خواجه تاج‌الدین‌علیشاه  تبریزی  می باشد.

                     

                    سیستم آبیاری مصنوعی در کهنه شهر ، مناطق کوره‌سونلی Kürəsünli و شمال دریاچه اورمیه وارث سیستم آبیاری اورارتویی است.

                   

                    الف ) سیستم آبیاری در کهنه شهر[3]

                    در سیستم آبیاری مصنوعی در کهنه شهر ابتدا آبهای جاری در غرب وارد دریاچه‌ای به نام «خان‌گؤلو» شده و در فصل آبیاری ، آب ذخیره شده در گؤل از طریق کانالهایی که « اَرخ » نامیده می‌شود وارد اراضی کشاورزی کهنه شهر می شود.

                    این سدّ باستانی در 10 کیلومتری غرب شهر سلماس و در 4 کیلومتری غرب کهنه شهر قرار دارد. سازندگان سدّ درک صحیحی از چگونگی استفاده از مواد ریز دانه در بستر دریاچه به عنوان یک فرش نفوذ ناپذیر داشته و بطور موفقیت آمیزی این مواد را در محل مذکور گسترده‌اند. دیواره سدّ دو جداره ساخته شده و بین سنگهای بیرونی آن فاقد بند می باشد. مشخصات گؤل بدین شرح است:

                    طول قسمت سنگی        31  متر    

                    طول خاکریز جنوبی          116 متر    

                    وسعت حدود       ده هکتار

                    عرض قسمت سنگی        7/4  متر  

                    حداکثرارتفاع خاکریزجنوبی 6 متر   

                    حجم آب               300 مترمکعب

                    ارتفاع قسمت سنگی          4/5  متر  

                    عرض متوسط خاکریز جنوبی    6 متر

                    طول خاکریز شمالی          600  متر     

                    قطر متوسط دریاچه          330 متر

                    حداکثر ارتفاع خاکریز شمالی 5 متر

                    حداکثر ارتفاع آب دریاچه   5 متر

                    عرض متوسط خاکریز شمالی    5 متر 

                    عمق متوسط            5/2 متر

 

                    ب ) سیستم آبیاری منطقه کوره سونلی

                    این منطقه در شمال دشت سلماس قرار گرفته و بوسیله « دئرعلی چای » ابیاری می شود. در این منطقه چند آب بند به نام گؤل موجود است که جهت ذخیره آب در مواقع غیر آبیاری استفاده می شود.

                    کانالهای آب این منطقه عبارتست از قیش ارخی، قالدیریم ارخی- قره ارخی – قره یئر ارخی، هؤده‌ر ‌ارخی، سه‌ره‌ مئریح ارخی، اوست ارخی، زوْلاق لار، یول آیریمی و …

 

                    ج ) سیستم آبیاری شمال دریاچه اورمیه( منطقه خانادام )[4]

                    بر روی دره مشرف به پاسگاه رختار سیستم آبیاری زیبایی موجود است که باستانشناسان بر اساس آخرین بقایای سدّ و کانالهای آن، قدمت این سیستم آبیاری را با دوره ایلخانی مربوط می دانند. در این سیستم آب مربوط به این دره در یک سدّ به ابعاد ارتفاع حدود 5 متر و طول حدود 50 متر و پهنای 2 متر ذخیره شده و سپس آب اضافی ( سرریز ) از طریق کانالی به گؤل هدایت می گردد و آب ذخیره شده از این گؤل از طریق کانالها به مصرف آبیاری منطقه می رسد.

                    در تاریخ اورارتوها به گزارشات مربوط به آبادانی سانقی بوْتو  «مسیر بین سلماس از طریق گؤنئی» برمی خوریم. بر اساس این گزارشات ، آب رودخانه ها به مصرف باغات و زمین های کشاورزی رسیده و مسیر بسیار خرم و سرسبزی بوجود آمده بود که این سیستم آبیاری و سرسبزی منطقه در اثر حملات آشوریها نابود می شود.

 



[1]  Tohidmelikzade@yahoo.com

[2] - گوبلو، هانری، قنات فنی برای دستیابی به آب، ص 101] .

[3] ملک زاده دیلمقانی، توحید ،   سلماس در سیر تاریخ اذربایجان ج 1 ، 1377 ، ص: 34

[4] ملک زاده دیلمقانی، توحید ، تاریخ ده هزار ساله سلماس و غرب آذربایجان، تبریز ، 1384 ص: 67   

۰۶ بهمن ۹۴ ، ۲۳:۱۰
توحید ملک زاده دیلمقانی

Türkiye cumhuriyeti

Hariciye vekaleti

Umur-i siyasiye müdiriyeti umumiyesi

 

Baş vekalet celiliye

Kürt ve Asuriler arasında on beş sene yaşamış gerek ihtisası ve gerek malik olduğu vesaiti maliyesiyle bunların perestiş derecesinde hürmet ve muhabbet mahsuseslerini kazanmış olan  Dr.Pakard namında  Amerikalı bir tabibin İranlıların mümanaatına rağmen   Rumiye’ye avdet için fevkalade sarfı mesai etmekte olduğu vaktiyle  Rumiye  baş şehbenderliğimizden işaret kılınmış idi.

İngiltere namına ve hesabine olarak Kürtler ve Asuriler arasında istiklal fikrini neşir ve temim için mütemadiyen çalışan ve Türkiye aleyhine en çirkin propagandaları yapan adamın İran hükümeti müsaadesiyle iki hafta evvel tekrar Rumiye’ye giderek Asuri ve Kürtlerle temasa başladığı 12  kanun-i evvel 241 keşide tarihiyle marolzekr baş şehbenderlimizden varit olan bir şifre ile işaret edilerek merkumun tam bu sırada avdet   etmiş olmasına sureti mahsüsede işaret kılınmaktadır.keyfiyet-i husul ıttılaa zımnında arz olunur.

 

Hariciye vekili

 

Dahiliye vekaleti celilesine ve riyaset-i cumhur ve baş kitabet elliyesine de yazılmıştır.

 

۰۶ بهمن ۹۴ ، ۲۳:۰۹
توحید ملک زاده دیلمقانی

 

Tohid Melikzade

tohidmelikzade@yahoo.com

 

         Son zamanlar Avrasyaa ve Ortadoğu tarixçiliğinde ve bu bölgenin tarixini yaradan xalqların kimliği sahesinde tedqiqatçıların araşdırmaları artmışdır.Yeni tapıntılar ise Türkoloji elminin ilerlemesine xeyli yardım etmişdir.Bie neçe ay önce Türkiye’nin genc araşdırmacısı Osman Karatay Türk tarihçilyine ışıq saçan araşdırmasıyla Türkolojinin ilerlemesine çox yardım etmişdir.

Türk tarixçiliği Osman Karatay’ı gencliyinden ve qabiliyetinden dolayı tanımaqdaır.Onun başqa özelliyi de az yaşlı olduğuna reğmen Türk dünyası tarixine deyerli kitablar yazıp daha mentiqli ve faydalı fikirler yaratmaq demek dir.O, hemde karam (kara deniz araşdırma merkezini) berpa edip rehberlik edir.  37 cildlik Türkler kitabının yayılmasına rehberlik edip editörlüyunu ustelenmek onun başqa deyerli ve teqdire şayan işlerindendir.

Osman karatay 1997 den 2003 e qeder toplam 9 kitab yazıp yaydı:

Bede herbel bosna(1997)

Kosova qanlı ova(1998)

Balkanların gülen çehresi(1999)

Xırvat ulusunun oluşumu(2000)

Erken orta  çağda Türk-xırvat ilişkilei(2000)

The Türks(6 cild)

Omurtak xanın royası

Türk xalqlarının tarixine giriş(2002)

Bosna Hersek barış süreci(2002) ve son kitabı

İran ile Turan .xeyali milletler    çağında avrasya ve ortadoğu(2003)

 

Osman Karatay iran ile Turan adlı eserinde eski Türklerin tarixi ,çıxış noqtelerine,  tarıxde düzgün sayılan kımı bezi noqte nezerlere tenqidi baxışla açıqlamaqdadır.O eserinde ilk önce efsanevi iran ile Turan coğrafiya ve tarixini ele alır. 30 seyfelik bu muqeddime kimi qimetlenen yazıdan sonra o nihayet Türklerin anayurdu mevzuuna toxunaraq bir çox belge ve yazıdan sonra Türklerin ana yurdunun Oral Altay dağlarının olmadığını ısbatlamış ve bu teorinin romantik terefinin sağlam elmi terefden ustun olduğunu qeyd edir.O gelecek bölümlerde türklerin gerçek ana yurdunu açıqlayacaq.

Karatayın fikrice:

TÜRKLERİN ANA YURDU AZERBAYCAN VE KUZEY IRAK VE ŞERQİ ANADOLU DUR.

O yeni turkolojı bilimine esaslanaraq Türklerin tarixini ve izlerini Sumerlerde axtarır.karatay Türklerin bu bölgeye ne zaman geldiklerine dair suallara bele cevab verir:

Orta doğunun xalqları üç bölümde toplanır:

Güney Qafqazldaki kartveller(Gürcu ,Abxaz,Sevan,Meqrel ve s)

Fırat çayı batısında qalan Samiler

Doğu Anadolu ile Hemedan ve Tehranı da içine alan şekilde Azerbaycanda bitişikli dilli ve mühtemelen hamısı eyni qaynaqdan gelen ve eqreba olan xalqlar.Bugün ise bunlardan ferqli olaraq Hind-Avropa kökekenli ya dilli xalqlar(farslar,Ermeniler)bulunur.bunlar bölgenin yerlisi olmayıp sonradan gelmişler.karatay ortadoğu Türk nufusunu bele açıklayır:

Türkiye: 55milyon

İran: 22 milyaon

Irak:1.5 milyon

suriye:500 min

Azerbaycan: 7.5 milyon

gürcüstan:500 min

toplam Türk nufusu:87 milyon

karatay bir sonraki bölümlerde  Türan tarixi ,Hind-Avrupalı xalqlar tarixi,avrasiya saka çağıve sakaların Türk olduqlarını da döne döne vurqulayır.

8  inci bölümde ise biz maraqlı bir mevzuya rast gelirik.o da şahnamede adı geçen Firidun ile Türklerin efsanevi şexsiyeti Oğuzxan ve Alpertunqanın eyni adam olmasın dayir bir yeni fikir.Karatay bu fikirinin isbati için onlarca seyfe yazmışdır.kitabın 9 ncu bölümü Türk-ıslavların munasibetlerini ele alaraq öz uzmanlıq sahesinden faydalanaraq bir çox Türkçe esilli ıslav kelimelerini oxuculara tanıdır.

Karatay kitabın son bölümü”sonuc” bölümünde mentiq bilimini vurqulayır ve bu eserinde mentiqin hududunu zorlamadığını açıqlayaraq “gayet besit düşünce yöntemlerile bezi gerçekleri ifade etmeye gerçek olaraq sunulan bezi şeylerin ise varlıq dışlığını göstermeye çalışdıq”deyır ve artırır”Türkler Altaylardan köklenmemiş oraya sonradan getmişlerdir.Nihayi qaynaqlar ise Ortadoğunun doğusundaki bölgelerdir.Bugunku quzey ıraq,Doğu Anadolu ve güney ve quzey Azerbaycan Türklerin atalarının yaşadığı yerlerdir.”

İran ile Turan,xeyali milletler çağında avrasya ve ortadoğu adlı kitab karam yayılarının 5 incisi olaraq 243 sehifede mart 2003 de Ankara da basılmış ve elm dünyasına sunulmuşdur.bu kitab ve yazarla maraqlananlar aşağıdaki adresle elaqe saxlıya bilerler:

www.karamyayincilik.com

karam@karamyayıncilikcom

 

 

۰۶ بهمن ۹۴ ، ۲۳:۰۸
توحید ملک زاده دیلمقانی

دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی

tohidmelikzade@yahoo.com

 

ایللر اونجه دکتر نطقی نین وفاتی موناسبه تیله بیر مقاله ده بئله یازدیم:

آدام وار کی اونون اولومونه ساده جه عائله سی کدرله نیر و اؤزولور/ آدام وار کی اونون اؤلومونه بیر کند و یا شهر کدر له نیر. آدام وار کی اونون اؤلومو بیر خالقی بیر میللتی سارسیدیر، غم ایله بؤرؤیور/ نئچه گون اول وفات ائده ن دکتر محمد علی فرزانه ده بو کیمی تادیر و آز تایی اولان  مودریک اینسان لاردان بیریسی دیر. اونون انادان اولما گونلری آذربایجان تاریخینین ان حادیثه لی و چالخانتیلی گونلری ایله مصادیف ایدی: پهلوی سولاله سی الیله آذربایجان دا فارس لاشتیرما سیاستی باشلانماسی. گنج لیگی ده گینه آذربایجانین چالخانتیلی ایللرینه یعنی آذربایجان دموکرات فرقه سینین قورولوپ حوکومت قور ماسینا توش گلدی. فرزانه ائله بو قارانلیق  ایللرده پهلوی لر الی ایله یوخ اولمایا محکوم اولان آذربایجان ادبیاتی ایله مشغول اولور.نه خوش کی خالقیمیزین ادبیات آدرسی نی ان دوزگون وساغلام اولاراق تثبیت ائدیر و ایلک دعفه اولاراق شاهنامه و گولوستان د ئییل تورکلرین شاه اثری و بابالاریمیزین ایتگین میراثی ده ده قوقودو آذربایجان جوان لارینا تانیدیر. فرقه داغیلاندان سونرا شاه محکمه سینده  اونون سوچلاریندان بیریسی بو نهنگ کیتابین تانیتیمی اولموشدور. محمد علی فرزانه آذربایجان تورکجه سینین دوشمانلارینا  جواب اولارق دیلیمیزین گرامری نی یازیپ اونلارا ثبوت ائتدی کی بیزیم دیلیمیز نه اینکی یاد دیللرده ن هئچ ده اسگیک ده ییل بلکه یاپی باخیمدان دونیا دیللرینین ان گراماتیک دیللرینده ن بیریسیدیر. اونون فولکلور دا ایسه الی وارایدی. خالقیمیزین میراثی ساییلان فولکلور خزینه میزین بایاتی بولومونو ان سانباللی بیچیمده آراشتیریپ وچاپ ائتدی. نه یازیق کی یاد اولکه لرده اونون خاطیری داها عزیز ایدی. اونون علمی چابالاری نتیجه سینده اسکاندیناویا اؤلکه لری  فرزانه نی مملکت لرینین فخری یازارلار بیرلیگی نه قبول ائتسه لر ده اوز دوغما مملکتینده  اونا مکمل شکیلده فعالیت ساحه سی یارادیلمادی و نهایت مملکتی ترک ائتمه گه مجبور اولدو. بورادا اونون حیات یولداشی اولان اختر خانیم دان سوز ائتمک هئچ ده یئر سیز ده ییل. فرزانه عائیله سی ایله اوتوروپ دورانلار محمد علی فرزانه نین یانیندا همیشه اونون حیات یولداشی اختر خانیمی گوروردولر. دوکتور فرزانه نین قایغی لارینین  بویوک قیسمینی اوستونه الان بو زحمتکش آنامیز دوکتورون ال یازمالارینی سهمانلایان و اونلاری دوزگون رئداکته ائده ن اولموشدور .بو خانیمدان تشکور ائتمک هر بیر آذرباجانلی نین وظیفه سی دیر.

من بو کدرلی حادیثه نی آذربایجان خالقی نا و فرزانه عائله سینه باش ساغلیغی وئریب آذربایجانیمیزده داها چوخ فرزانه لرین بویا باشا چاتمالارین ایسته ییره م. یئری بهشت اولسون.

۰۶ بهمن ۹۴ ، ۲۳:۰۷
توحید ملک زاده دیلمقانی

دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی

تاریخ مشعشع آذربایجان مملو از انسانهایی است که وجودشان در حیات معنوی آذربایجان نقش عمده ای دارد و نبودشان خلائی عظیم در فرهنگ و هنرو ادبیا و تاریخ  ما. در این دنیای فانی انسانهایی هستند که مرگشان خانواده ای را در غم و اندوه فرو می برد و نبودش را تنها آن خانواده حس می کند. انسانهایی هستند که نبودش یک شهر را وادار به تاسف می کند و انسانهایی هستند که خلا وجودشان یک جامعه، ملت و فرهنگ و مدنیت را در اندوه فرو می برد و متاسف می گرداند. وفات نابهنگام استاد تاریخ آذربایجان مرحوم دکتر صمد سرداری نیا در 22 فروردین1387  در تبریز هم از اینگونه حوادث می باشد. اینجانب از سالیان درازی با ایشان افتخار آشنایی داشتم و همیشه چه در تبریز و چه در اورمیه وقتی تشریف       می آوردند درباره کارهای اخیرمان صحبت می کردیم. شیرین سخنی و بذله گویی آن جناب جدای از احاطه ایشان به تاریخ آذربایجان کاراکتر همیشگیشان بود. آخرین بار وقتی کتاب تاریخ آذربایجانشان به دستم رسید به ایشان زنگ زده و تبریک گفته و صحبت کردیم و  ایشان نیز طلب دانشجویان و مردم آذربایجان را مشوقشان در تالیف این کتاب ذکر کردند. تلاشهای بعدیم برای صحبت تلفنی با ایشان در روزهای بعدی به سبب بیماریشان ممکن نشد و متاسفانه ممکن هم نخواهد شد. دکترصمد سرداری نیا از نسل مکتب فرهنگی  وارلیق به رهبری دکتر جواد هیئت بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نقش ارزنده ای در استقرار ترکی پژوهی و آذربایجانشناسی راستین در ایران ایفا نمود. نقشی که فرزندان این مکتب در این سی سال اخیر به خوبی وظیفه دشوارشان را انجام دادند. در طی این سی سال گذشته صفحات آخر مجله وزین وارلیق مزین به مقالات تاریخی دکتر سرداری نیا بود که با چیره دستی و مهارت نکات تاریک فرهنگ و تاریخ آذربایجان و ترکان را معرفی میکرد. مبارزه دائمی ، علمی و صحیح با بازماندگان فرهنگی رژیم پهلوی که به بهانه واهی حفظ وحت ملی سعی درامحا زبان و ادبیات ترکی را داشته وجهت حذف بزرگان تاریخ و ادبیات آذربایجان از صحنه با بیسوادی تمام  انگ " پان"  به هر نویسنده تاریخ و ادبیات آذربایجانی میزدند ، در صدر اولویتهای فرهنگی ایشان قرار داشت. وی بزرگان مشروطیت آذربایجان را به خوبی   می شناخت و سعی در معرفی آنها می کرد. بازماندگان آنها و اسناد و مدارک و خاطراتشان را جستجو    می کرد. یافته هایش در مورد بزرگان مشروطیت آذربایجان بسیار ذی قیمت بود. به معرفی مجله ارزشمند ملانصرالدین پرداخت و نسخه های منتشره آن در تبریز را معرفی کرد.  پیگیر آنچه که حق آذربایجان در علم و ادب بود ولی دیگران انرا غصب می کردند بود. وی برخلاف تبلیغات ادعای پوچ رسانه های توهم مدارکه بعضی ها را متولی شعر نو قلمداد می کردند، آذربایجان را زادگاه شعر نو معرفی کرد و بر نقش میرزا سعید سلماسی و تقی رفعت و شمس کسمایی و دیگران در ایجاد شعر نو پافشاری کرد. تعقیب ، پیگیری و دادن جوابیه های منطقی به نشریاتی که سعی در انکار فرهنگ و ادب ترکی آذربایجان را داشتند بسیار ارزشمند و شجاعانه میبود. وی به زادگاهش تبریز احترام و ارزش زیادی قائل بود و تمام سعیش معرفی اهمیت فرهنگی شهری بود که عصاره آذربایجان محسوب میشد.با حوصله زیادی آذربایجان را به همشهریانش معرفی میکرد و اهمیت این خاک پاک را با اسناد و مدارک گوشزد مینمود. اولینهای تبریزرا در قالب یک کتاب قطوربه عنوان یک افتخاربرای هر آذربایجانی نوشت. تاریخ روزنامه های آذربایجان، تاریخ تئاتر آذربایجان، دارالفنون تبریز و دهها کتاب و مقاله ارزشمند مرحوم سرداری نیا نام وی را در صدر افتخارات این مرزو بوم قرار داد. آذربایجان را با اسناد انکار ناپذیر مهد جامعه مدنی معرفی کرد و در روزهایی که شعار جامعه مدنی بر زبانها بود بر نقش آذربایجان در ایجاد جامعه مدنی تاکید می کرد . وی بر آذربایجانی بودن قره باغ و ایروان با نوشتن کتابهایی صحه گذاشت و جنایات ارامنه داشناق در قتل عام مسلمانان آذربایجانی را در کتابی افشا نمود. سخت کوشی وی، احاطه اش به مشاهیر آذربایجان و اسناد و مدارک تاریخی آذربایجان مثال زدنی بود.  نام ایشان به عنوان متخصص تاریخ آذربایجان نه تنها در داخل مرزهای ایران بلکه در مناطق همسایه جمهوری آذربایجان و ترکیه نیز با احترام یاد می گردید و کتب و مقالاتش در ممالک دور و نزدیک به زبانهای گوناگون چاپ می شد. اینجانب یک دوست و همکار گرامی را از دست داده ام. شخصی که تمام هم وغمش معرفی  وطنش و هویتش بود و در این راه نیزنه تنها لحظه ای پشیمان نشد بلکه از ضیق وقت و راکد ماندن کارهایش همیشه متاسف بود. فقدانش چگونه پر خواهد شد دراندیشه ام. روحش شاد باد. 

۰۶ بهمن ۹۴ ، ۲۳:۰۶
توحید ملک زاده دیلمقانی